Search
Home

  Αναρωτιέστε εάν η ψωρίαση επηρεάζεται από τη διατροφή κι αν ναι, με ποιον τρόπο; Δείτε ποια συστατικά της διατροφής μας έχουν φανεί να συμβάλλουν θετικά στη διαχείριση της νόσου και φαίνεται να βοηθούν στη διατροφική ενίσχυση του ανοσοποιητικού και στην υγεία του δέρματος.

Η ψωρίαση επηρεάζεται από τη διατροφή, μύθος ή αλήθεια; Μόνο από τον τίτλο του άρθρου αυτού πιστεύουμε πως προδίδουμε την απάντηση! Ορισμένα συστατικά της διατροφής, λοιπόν, έχουν φανεί να συμβάλλουν θετικά στη διαχείριση της νόσου. Μία διατροφή με:

-ποικιλία σε φρούτα και λαχανικά που είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά,

-«καλά» ω-3 λιπαρά, φαίνεται να βοηθούν στη διατροφική ενίσχυση του ανοσοποιητικού και στην υγεία του δέρματος.

Αντίστροφα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επιδεινώσει και να ενισχύσει την έξαρση των συμπτωμάτων.

Θέλετε να μάθετε περισσότερα; Πάμε να δούμε μαζί τα πάντα για την ψωρίαση σε σχέση με τη διατροφή!

Λίγα λόγια για την ψωρίαση

Σύμφωνα με την Ελληνική Δερµατολογική & Αφροδισιολογική Εταιρεία (ΕΔΑΕ), η ψωρίαση είναι ένα χρόνιο, µη µεταδοτικό νόσημα, που επηρεάζει το δέρµα και οφείλεται σε υπερδραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήµατος.

Στο δέρμα, το ανοσοποιητικό πυροδοτεί «λανθασμένα» φλεγμονές στα κύτταρα, με αποτέλεσμα την υπερπαραγωγή τους. Αυτές οι αργυρόχροες πλάκες που εμφανίζονται στο δέρμα των ατόμων με ψωρίαση, είναι αποτέλεσμα αυτής της υπερπαραγωγής επιδερμικών κυττάρων.

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι ψωρίασης, τα συμπτώματα των οποίων διαφέρουν σε κάθε μορφή. Πέρα από την παρουσία γονιδίων, περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το έντονο στρες, το κάπνισμα, οι λοιμώξεις, κ.α., μπορούν να αποτελούν μερικά από τα αίτια εκδήλωσής της.

Ψωρίαση και διατροφή

Πέρα από το δέρμα, η ψωρίαση αποτελεί μία προ-φλεγμονώδη κατάσταση για τον οργανισμό και τα άτομα που την εμφανίζουν φαίνεται να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακές παθήσεις. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η ψωρίαση είναι μία φλεγμονώδη κατάσταση και είναι σημαντικό να λαμβάνουμε τροφές που έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, ώστε να συμβάλλουν θετικά στη μείωση της έξαρσης των συμπτωμάτων ή να παρατείνει περισσότερο την ύφεσή τους.

Γνωρίζεις ποια τρόφιμα έχεις ήδη στο τραπέζι σου, τα θρεπτικά συστατικά των οποίων είναι ικανά να σε βοηθήσουν θετικά στην αντιμετώπιση συμπτωμάτων της ψωρίασης; Πάμε να δούμε ένα-ένα αυτά τα θρεπτικά συστατικά και την παρουσία τους στα τρόφιμα!

Ω-3 λιπαρά: «καλά» λιπαρά για γερό ανοσοποιητικό!

Τα ω-3 λιπαρά ανήκουν στην κατηγορία των «καλών» – πολυακόρεστων λιπαρών στη διατροφή μας. Μάλιστα στην κατηγορία αυτή ανήκει ένα από τα απαραίτητα λιπαρά, το α-λινολενικό, το οποίο όπως αναφέρει και η ονομασία του είναι «απαραίτητο» καθώς ο οργανισμός αδυνατεί να το συνθέσει από μόνος του. Συνεπώς, είναι σημαντικό να το λαμβάνουμε από τη διατροφή μας!

Ποια η σχέση των ω-3 με την ψωρίαση;
Είναι γνωστό ότι τα ω-3 λιπαρά έχουν αντιφλεγμονώδη δράση στον οργανισμό μας και μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωσή τους σε άτομα με ψωρίαση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τα συμπτώματά της, καθώς επιδρά ευεργετικά στο ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο βρίσκεται σε «άμυνα» έναντι των δικών του κυττάρων.

Σε ποια τρόφιμα συναντάμε τα ω-3 λιπαρά;

Για ένα άτομο που θέλει να αυξήσει την ποσότητα των ω-3 λιπαρών, η προτεινόμενη ποσότητα πρόσληψης για τους άνδρες αντιστοιχεί στα 1,6γρ. την ημέρα και για τις γυναίκες στα 1,1γρ. την ημέρα. Τροφές που είναι πλούσιες σε ω-3 λιπαρά είναι:

-τα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, ο τόνος, η σαρδέλα, το σκουμπρί,

-τα θαλασσινά, όπως τα χτένια και οι γαρίδες

-η μαλακή φυτική μαργαρίνη, αποτελεί μία φυτική πηγή «καλών» λιπαρών

-οι ξηροί καρποί, όπως τα καρύδια, τα αμύγδαλα, τα φιστίκια

–  τα όσπρια.

Βιταμίνη D: για γερά οστά… και όχι μόνο!

Η βιταμίνη D, ή αλλιώς η «βιταμίνη του ήλιου» αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές βιταμίνες στη διατροφή μας, καθώς μπορούμε να τη λάβουμε μέσα από τα τρόφιμα, αλλά και να τη «συνθέσουμε» με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας. Μάλιστα, το 90% των αναγκών μας σε βιταμίνη D προκύπτει από την έκθεσή μας στον ήλιο, ενώ το υπόλοιπο 10% καλύπτεται από τη διατροφή μας. Η έκθεση των άκρων μας (χέρια, πόδια) για 20 λεπτά μέσα στην ημέρα μας είναι αρκετή για να μπορέσουμε να συνθέσουμε την απαραίτητη ποσότητα.

Γιατί είναι σημαντική;
Τα τελευταία χρόνια, έχει φανεί ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού στην Ελλάδα έχει έλλειψη σε βιταμίνη D, κάτι που οφείλεται τόσο στο δυτικό τρόπο διατροφής μας, όσο και στη μειωμένη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, λόγω των επιβλαβών συνεπειών που έχει φανεί ότι έχει.

Βιταμίνη D και ψωρίαση;
Η έλλειψη της βιταμίνης D έχει αναδειχθεί σε ορισμένες μελέτες ως παράγοντας εκδήλωσης της ψωρίασης. Παρόλο, λοιπόν, που ακόμα χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να εξακριβωθεί η σχέση τους, είναι σημαντικό να λαμβάνουμε ή να «συνθέτουμε» την απαραίτητη για το σώμα μας ποσότητα.

Σε ποια τρόφιμα συναντάμε τη βιταμίνη D;

Καθημερινά είναι σημαντικό να προσλαμβάνονται 10-15μg, ενώ εάν υπάρχει έλλειψη ή μειωμένη έκθεση στον ήλιο, οι ανάγκες μπορεί να φτάσουν τα 25 μg.

Είναι λίγες οι τροφές που αποτελούν πλούσιες πηγές της βιταμίνης D, καθώς όπως είδαμε το μεγαλύτερο μέρος το καλύπτουμε με μικρή έκθεση στον ήλιο. Οι πιο πλούσιες πηγές σε βιταμίνη D είναι:

-τα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, η σαρδέλα και το σκουμπρί, που πέρα από την περιεκτικότητά τους σε βιταμίνη D είναι εξίσου σημαντική πηγή ω-3 λιπαρών!

-ο κρόκος αυγού, ο οποίος παρουσιάζει διακύμανση στην περιεκτικότητά του σε βιταμίνη D ανάλογα με τη διατροφή που έχει ακολουθήσει η κότα. Πιο συγκεκριμένα, τα αυγά από κότες οι οποίες εκτίθενται στον ήλιο μπορεί να περιέχουν 3-4 μg, ενώ η περιεκτικότητα σε βιταμίνη D στα πιο «συμβατικά» αυγά ανέρχεται στα 0,45 – 0,97 μg.

-τα μανιτάρια, τα οποία αποτελούν φυτική πηγή της βιταμίνη D. Μανιτάρια που έχουν εκτεθεί απευθείας στον ήλιο, ή ακόμα σε υπεριώδη ακτινοβολία είναι δυνατόν να περιέχουν από 3,25 μέχρι 50 μg!

-η μαλακή φυτική μαργαρίνη, αποτελεί επίσης φυτική πηγή βιταμίνης D και μάλιστα 2 κουταλάκια του γλυκού καλύπτουν το 15% των αναγκών μας σε βιταμίνη D.

-τα τρόφιμα που είναι εμπλουτισμένα σε βιταμίνη D, όπως για παράδειγμα γαλακτοκομικά προϊόντα του εμπορίου.

Σελήνιο: «μικρό» και θαυματουργό!

Το σελήνιο αποτελεί ένα σημαντικό ιχνοστοιχείο για τον οργανισμό μας, το οποίο όμως το χρειαζόμαστε σε μικρές ποσότητες. Βασική του λειτουργία είναι να συνδέεται με ειδικές πρωτεΐνες, οι οποίες έχουν αντιοξειδωτική δράση και βοηθούν στο να αποτραπεί η καταστροφή των κυττάρων από τις ελεύθερες ρίζες. Με πιο απλά λόγια; Ενισχύει το ανοσοποιητικό και μας προστατεύει από χρόνιες παθήσεις.

Ποια η σχέση του με την ψωρίαση;
Αρκετές είναι οι μελέτες που έχουν δείξει ότι το σελήνιο σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα δεικτών φλεγμονής, συμβάλλοντας θετικά στη φλεγμονώδη κατάσταση της ψωρίασης και κατά συνέπεια στη μείωση εκδήλωσης των συμπτωμάτων.

Σελήνιο στις τροφές: πού το βρίσκω;

Οι ημερήσιες συστάσεις για την καθημερινή πρόσληψη του σεληνίου διαφέρουν σε ενήλικες άνδρες και γυναίκες. Πιο συγκεκριμένα, για τους άνδρες αντιστοιχεί σε 70μg την ημέρα, ενώ για τις γυναίκες είναι 50μg. Η περιεκτικότητα των τροφίμων σε σελήνιο εξαρτάται από τη σύσταση του εδάφους στο οποίο αναπτύσσονται οι φυτικές τροφές, καθώς επίσης και από το έδαφος στο οποίο μεγαλώνουν τα ζώα.

Τροφές που αποτελούν πλούσιες πηγές σεληνίου είναι:

-οι ξηροί καρποί, όπως τα φιστίκια Βραζιλίας, όπου η κατανάλωση 10 φιστικιών παρέχουν 200μg σεληνίου!

-τα τρόφιμα ολικής άλεσης, όπως για παράδειγμα το ψωμί, όπου 2 φέτες παρέχουν 30μg σεληνίου

-τα θαλασσινά & ψάρια, όπου 1 μερίδα μαγειρεμένο ψάρι (150γρ) παρέχει 30-50μg σεληνίου

-το κρέας, εκ των οποίων το συκώτι και το χοιρινό αποτελούν τις πιο πλούσιες πηγές.

Βιταμίνη Ε: για αντιγήρανση και προστασία!

Η βιταμίνη Ε αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές αντιοξειδωτικές βιταμίνες, δηλαδή αποτελεί έναν «μηχανισμό άμυνας» έναντι των βλαβερών ελεύθερων ριζών που δημιουργούνται καθημερινά στον οργανισμό μας. Πέρα από την αντιοξειδωτική της δράση, η βιταμίνη Ε έχει φανεί ότι βοηθάει στην ανάπλαση των κυττάρων του δέρματος.

Σε σχέση με την ψωρίαση;
Πέρα από τη δράση της ως αντιοξειδωτικό, η βιταμίνη Ε έχει συσχετιστεί θετικά με χαμηλότερους δείκτες φλεγμονής στον οργανισμό σε άτομα με ψωρίαση, συμβάλλοντας θετικά στην εξέλιξη της νόσου.

Σε ποιες τροφές συναντάμε τη βιταμίνη Ε;

Οι ημερήσιες συνιστώμενες συστάσεις βιταμίνης Ε για τους υγιείς ενήλικες είναι 15mg (22.5IU) α-τοκοφερόλης, δηλαδή της πιο δραστικής της μορφής. Η βιταμίνη Ε αφθονεί στη διατροφή μεσογειακού τύπου. Τρόφιμα που είναι καλές πηγές βιταμίνης Ε είναι κυρίως τα φυτικά τρόφιμα. Πιο συγκεκριμένα:

-οι ξηροί καρποί, και κυρίως τα φουντούκια, τα αμύγδαλα, τα καρύδια και τα αράπικα φιστίκια

-τα φυτικά έλαια, όπως το ελαιόλαδο

-τα σκούρα πράσινα λαχανικά, όπως το σπανάκι

Πρότυπα διατροφής & ψωρίαση

Η ψωρίαση έχει συσχετιστεί με διατροφικές ανεπάρκειες λόγω της επιταχυνόμενης απώλειας θρεπτικών συστατικών από τον υπερπολλαπλασιασμό και την απολέπιση του δέρματος, γεγονός που οδηγεί στην ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη της υιοθέτησης ενός υγιεινού τρόπου διατροφής, ώστε να λαμβάνουμε όλα τα θρεπτικά συστατικά. Πάμε λοιπόν να δούμε κάποια διατροφικά πρότυπα που έχουν μελετηθεί κατά καιρούς:

Μεσογειακή διατροφή και ψωρίαση: πώς σχετίζονται;
Η υιοθέτηση της Μεσογειακής Διατροφή έχει φανεί να έχει ωφέλιμα αποτελέσματα στην ψωρίαση. Μία διατροφή πλούσια σε παρθένο ελαιόλαδο, φρούτα, λαχανικά, ψάρια, κοτόπουλο και δημητριακά ολικής αλέσεως, φαίνεται να αποτελεί μία ασφαλή ανοσοενισχυτική αγωγή για άτομα με ψωρίαση.

Διατροφή χωρίς γλουτένη: πώς σχετίζεται με την ψωρίαση;
Τα άτομα που εκδηλώνουν ψωρίαση φαίνεται να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν κοιλιοκάκη (δυσανεξία στη γλουτένη), μία άλλη φλεγμονώδη νόσος. Η ψωρίαση και η κοιλιοκάκη φαίνεται να «μοιράζονται» 8 γονίδια που έχουν φανεί να συσχετίζονται και με τα 2 νοσήματα.

 Η γλουτένη επιδεινώνει τα συμπτώματα: Μύθος ή Αλήθεια;
Αρκετές είναι οι δίαιτες που βγαίνουν κατά καιρούς και παρουσιάζουν ότι μπορούν να «θεραπεύσουν» πολλές παθήσεις. Σε σχέση με τη διατροφή χωρίς γλουτένη, υπάρχουν κάποιες μελέτες που έχουν δείξει ότι μπορεί να βελτιώσουν τα συμπτώματα της ψωρίασης και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής, ωστόσο στο σύνολο των ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής δεν έχουν δείξει ότι η αφαίρεση της γλουτένης από τη διατροφή μπορεί να βοηθήσει.

«Αλκαλικές» τροφές & ψωρίαση
Τα τελευταία χρόνια ακούγεται η θεωρία ότι τρόφιμα που έχουν αλκαλικό pH μπορούν να βοηθήσουν στην ψωρίαση. Το pH γνωρίζουμε ότι αξιοποιείται ως μία μονάδα μέτρησης της οξύτητας ή της αλκαλότητας ενός διαλύματος και εκείνα τα οποία έχουν pH 7 έως 14 θεωρούνται αλκαλικά. Η θεωρία αυτή έχει προκύψει, καθώς το αίμα φαίνεται να παρουσιάζει ένα pH 7,35 – 7,45, σχεδόν δηλαδή ουδέτερο. Αυτό που έχει φανεί είναι ότι εάν το pH του σώματος αλλάξει από αυτές τις τιμές, παρουσιάζονται συμπτώματα ασθένειας.

 Αλήθεια ή Μύθος;
Ωστόσο, σε σχέση με τη ψωρίαση δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα, τα οποία να αποδεικνύουν ότι η κατανάλωση τροφίμων με αλκαλικό pH (όπως για παράδειγμα ο αρακάς, τα παντζάρια, το πεπόνι) μπορεί να συμβάλλει θετικά στη μείωση των συμπτωμάτων της ψωρίασης και να βελτιώσει συνολικά την ποιότητα ζωής. Συνεπώς, δεν αποτελεί ένα διατροφικό πρότυπο που συνίσταται να ακολουθηθεί.

Άλλα διατροφικά πρότυπα
Θετικά έχουν φανεί τα αποτελέσματα σε κάποιες μελέτες σε σχέση και με άλλα διατροφικά πρότυπα, τα οποία έχουν φανεί να έχουν οφέλη στα συμπτώματα της νόσου. Μία χορτοφαγική δίαιτα, μία διατροφή πολύ χαμηλών θερμίδων χωρίς την παρουσία πρωτεϊνών (κετογονική δίαιτα) φαίνεται να δρουν θετικά. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή επιστημονικά δεδομένα, ώστε να είμαστε σίγουροι για το εάν πραγματικά θα ωφελήσουν τον κάθε ασθενή με ψωρίαση.

Κάνει να πίνω αλκοόλ όταν έχω ψωρίαση;

Η κατανάλωση αλκοόλ και μάλιστα η υπερβολική κατανάλωση (περισσότερο από 4 μερίδες για τις γυναίκες και 5 μερίδες για τους άνδρες την ημέρα), φαίνεται να προκαλεί έξαρση των συμπτωμάτων μέσω απελευθέρωσης μίας ουσίας, της ισταμίνης, που επιδεινώνει τις αλλοιώσεις του δέρματος. Η μερίδα αλκοόλ αντιστοιχεί σε 330ml μπύρα ή 150ml κρασί ή 45ml οινοπνευματώδους ποτού τύπου ουίσκι, τζιν, βότκα. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να αποφεύγεται η κατανάλωσή του, ακόμα και σε περιόδους ύφεσης ή τουλάχιστον να καταναλώνεται με μέτρο και περιστασιακά. Εναλλακτικά, αν σας αρέσει η γεύση των αλκοολούχων ροφημάτων, μπορείτε να επιλέξετε αντίστοιχα ροφήματα που υπάρχουν με 0% αλκοόλ.

Απώλεια βάρους και ψωρίαση: πώς σχετίζονται;

Η παχυσαρκία αποτελεί και αυτή μία φλεγμονώδη κατάσταση για τον οργανισμό. Μάλιστα, μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα με αυξημένο Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ ή ΒΜΙ μεγαλύτερο από 35kg/m2) φαίνεται να έχουν αυξημένη συχνότητα και σοβαρότητα της ψωρίασης, καθώς επίσης να έχουν μειωμένη θεραπευτική επίδραση ορισμένων φαρμάκων. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε δύο πιθανούς λόγους:

-είτε λόγω μειωμένης κατανομής των φαρμάκων στο σώμα εξαιτίας της αυξημένης σωματικής μάζας,

-είτε μπορεί να αποτελεί συνέπεια της αυξημένης απελευθέρωσης προ-φλεγμονωδών ουσιών που έχουν αποτέλεσμα την αύξηση των λιποκυττάρων.

Για τους λόγους αυτούς, η απώλεια βάρους θεωρείται πιθανή προσθήκη στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ψωρίασης.

Να λάβω συμπληρώματα διατροφής;

Τα συμπληρώματα διατροφής αποτελούν άλλο ένα σημαντικό στοιχείο στη διατροφή του ατόμου με ψωρίαση. Η συμπληρωματική λήψη ω-3 λιπαρών από ιχθυέλαιο έχει φανεί να είναι η πιο αποτελεσματική λύση συγκριτικά με τα υπόλοιπα συμπληρώματα. Η βιταμίνη D και το σελήνιο αποτελούν επίσης υποσχόμενες λύσεις στη διατροφική αντιμετώπιση της ψωρίασης, καθώς μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν τη θετική επίδρασή τους στην έκβαση της νόσου με τη μορφή του συμπληρώματος διατροφής.

Χρήσιμοι συνδυασμοί τροφίμων!

Πέρα από την επιλογή των κατάλληλων τροφίμων στη διατροφή μας, είναι σημαντικό να κάνουμε και τους σωστούς συνδυασμούς για την καλύτερη απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Συνεπώς, πάμε να δούμε ορισμένες οδηγίες για καλύτερη απορρόφηση των συστατικών που είναι σημαντικά στην ψωρίαση:

Συνδυάστε τρόφιμα που είναι πλούσια σε σελήνιο μαζί με τρόφιμα που είναι καλές πηγές βιταμίνης Ε! Αυτά τα 2 θρεπτικά συστατικά δρουν συνεργιστικά, βοηθώντας δηλαδή το ένα το άλλο, με αποτέλεσμα να έχουν καλύτερη δράση όταν συνδυάζονται μαζί.

Η βιταμίνη D είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη, που σημαίνει ότι για την καλύτερη απορρόφησή της χρειάζεται λιπαρά. Προσπαθήστε λοιπόν να την συνδυάζετε με τρόφιμα που είναι πηγές «καλών» λιπαρών, όπως για παράδειγμα το ελαιόλαδο. Μάλιστα, τα «παχιά» ψάρια συνδυάζουν και τα 2 αυτά συστατικά, οπότε έχετε ένα ακόμη λόγο να εντάξετε το ψάρι στη διατροφή σας.

Προτιμήστε γαλακτοκομικά που είναι χαμηλά σε λιπαρά, έναντι αυτών που δεν περιέχουν καθόλου (0%). Έτσι, δίνεται τη δυνατότητα να απορροφήσετε τη βιταμίνη D που υπάρχει στα γαλακτοκομικά.

Συντηρήστε προσεκτικά τα τρόφιμά σας στην ψύξη, καθώς οι χαμηλές θερμοκρασίες δίνουν το πλεονέκτημα να μην καταστρέφονται οι βιταμίνες.

Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες D και Ε «μεταφέρονται» εύκολα με τα λίπη. Προσπαθήστε λοιπόν να μη μαγειρεύετε το φαγητό σας σε μεγάλη ποσότητα λαδιού, το οποίο στη συνέχεια δεν θα καταναλώσετε, καθώς με αυτό τον τρόπο δε λαμβάνετε τελικά αυτές τις βιταμίνες.

Συμπερασματικά

Αλλάξτε τρόπο σκέψης, αποβάλετε το άγχος και βάλτε την ποικιλία στη ζωή και τη διατροφή σας! Έτσι θα καταφέρετε να διαχειριστείτε ευκολότερα τα συμπτώματα της ψωρίασης. Να θυμάστε άλλωστε ότι υπάρχει βοήθεια, τόσο από τους δικούς σας ανθρώπους όσο και από τους ειδικούς όπως είναι ο γιατρός σας, αρκεί να την ζητήσετε!  psoriasis.myderma.info

Γράφουν  η

Ελένη Τσαχάκη, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος,

και η Βάσια Κωνσταντινίδη, Διαιτολόγος
– Διατροφολόγος M.Sc., επιστημονικές συντάκτριες medNutrition.gr