Η Ιστορία του Τσαγιού

«Φάρμακο σας ας γίνει η τροφή σας και η τροφή σας ας γίνει φάρμακο σας σας» – Ιπποκράτης

Η ελληνική κουλτούρα του τσαγιού αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο το τσάι παρασκευάζεται και σερβίρεται το τσάι στην Ελλάδα. Η ελληνική κουλτούρα του τσαγιού επεκτείνεται και σε ορισμένες άλλες περιοχές της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Τα τσάι από βότανα υπάρχει στην Ελλάδα από την αρχαιότητα και έχει εγκωμιαστεί από πολλούς αρχαίους Έλληνες για τα οφέλη του στην υγεία.

Τα αυθεντικά είδη τσαγιού όπως το μαύρο τσάι και το πράσινο τσάι είναι επίσης πολύ δημοφιλή στην Ελλάδα, ωστόσο συνήθως σερβίρονται παγωμένα μόνο το καλοκαίρι και όχι ζεστά όλο το χρόνο.
Το ελληνικό τσάι του βουνού χωρίς καφεΐνη απολαμβάνεται εδώ και 1000 χρόνια από ανθρώπους στη Μεσόγειο, λόγω των οφελών του για την υγεία και τη νόστιμη γεύση του. Επίσης γνωστό ως «Shepherds Tea» και «Ironwort» στα Αγγλικά, σχεδόν κάθε ελληνική περιοχή που καλλιεργεί αυτό το τσάι έχει το δικό της όνομα για αυτό. Χρησιμοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια για τη νόστιμη γεύση του και τα οφέλη του για την υγεία.

«Μαλοτήρα» στην Κρήτη, «Όλυμπος» ή «Παρνασσός» είναι μερικές από τις ονομασίες που υπάρχουν για αυτό το τσάι, το οποίο είναι ευρέως γνωστό σε όλη την Ελλάδα ως «Σιδερίτης». Φυτρώνει μόνο του σε υψόμετρο περίπου χιλίων μέτρων και καλλιεργείται σε διάφορες ορεινές περιοχές της Ελλάδας όπου το βότανο έρχεται σε επαφή με μεγαλύτερη υγρασία.
Ο «Σιδερίτης» μπορεί κυριολεκτικά να μεταφραστεί ως «αυτός που είναι φτιαγμένος από σίδηρο» και συνήθως παράγεται από επιλεγμένα άγρια αποξηραμένα άνθη, φύλλα και μίσχους φυτών του γένους Σιδερίτη. Μπορεί να περιλαμβάνει πάνω από 150 διαθέσιμα είδη Σιδερίτη που βρίσκονται σε αυτά τα υψόμετρα, και που συνδυάζονται για να δημιουργήσουν μια λουλουδένια, γήινη και γλυκιά γεύση με ταπεινή προέλευση.

Αρχαία Ελλάδα
Μερικά από αυτά τα φυτά ήταν γνωστά στην Αρχαία Ελλάδα, και οι συγγραφείς Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος και Θεόφραστος είχαν περιγράψει 3 είδη τσαγιού που εντοπίζονταν σε υψηλά όρη. Ο αρχαίος Έλληνας βιολόγος Θεόφραστος (372-287 π.Χ.), που θεωρείται ο πατέρας της βοτανικής, έγραψε ότι ο Σιδερίτης ονομάστηκε έτσι λόγω της ιδιότητάς του να θεραπεύει πληγές από σιδερένια αντικείμενα. Τα βότανα ήταν ικανά να θεραπεύσουν τις πληγές των Αρχαίων Ελλήνων πολεμιστών, που προκαλούνταν από τα σιδερένια όπλα των εχθρών κατά τη διάρκεια της μάχης. Το σχήμα του μίσχου του φυτού μοιάζει επίσης με δόρυ – μακρύ και λεπτό με μια κεφαλή που μοιάζει με κεφαλή δόρατος – λόγω του μοναδικού σέπαλού του (το μέρος στη βάση του λουλουδιού), του στύλου του (το κομμάτι στη μέση του λουλουδιού που κολλάει) και του στίγματός του (το τέλος του στύλου). Έτσι, οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι δεν ήταν μόνο αναζωογονητικό και θεραπευτικό για το κοινό κρύωμα του χειμώνα, αλλά και φάρμακο για πολύ πιο σοβαρές περιπτώσεις, όπως οι τραυματισμοί.
Ένα ευρύ φάσμα οφελών
Το 2011, η «Εφημερίδα της Εθνοφαρμακολογίας» εξέτασε την περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή και των 150+ φυτών της οικογένειας του Σιδερίτη και διαπίστωσε ότι κάθε φυτό ήταν πλούσιο σε φλαβονοειδή και έχει απίστευτα αποτελέσματα ως αντιμικροβιακό, αντιφλεγμονώδες, αναλγητικό, αντιβακτηριακό, αντιμυκητιακό και αντισπασμωδικό. Φαίνεται ότι σχεδόν όλα τα είδη περιέχουν αιθέρια έλαια, συμπεριλαμβανομένων των φυσικών αντιοξειδωτικών, ενώ μια μελέτη διαπίστωσε ότι το τσάι βουνού ήταν εξίσου ισχυρό με το πράσινο τσάι για τη διέγερση της αντιοξειδωτικής άμυνας των κυττάρων και τη μείωση του οξειδωτικού στρες.
Οι Έλληνες δεν είναι γνωστοί για την αγάπη τους για το τσάι, όπως είναι οι Βρετανοί ή οι Τούρκοι. Ωστόσο, όταν πρόκειται για τσάι, η πρώτη ποικιλία που θα ανέφερε ένας Έλληνας θα ήταν το ελληνικό τσάι του βουνού.

Ελληνικό Τσάι του Βουνού

Το ελληνικό τσάι του βουνού είναι μοναδικό στον κόσμο των αφεψημάτων από βότανα. Είναι φτιαγμένο από αποξηραμένα άνθη, φύλλα και μίσχους του φυσικού φυτού Σιδερίτης που αναπτύσσεται στις ορεινές περιοχές της Ελλάδας, σε πολύ υψηλά υψόμετρα – συνήθως πάνω από 3.000 πόδια.
Αυτό το ταπεινό φυτό, με τα μικροσκοπικά απαλά κίτρινα άνθη, τα ανοιχτά πράσινα μπουμπούκια και τα ασημένια φύλλα, είναι γνωστό για τα υψηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών και τις μεγάλες ποσότητες αιθέριων ελαίων που διαθέτει, καθώς και για ένα ευρύ φάσμα άλλων φυτοθρεπτικών συστατικών, όπως τα φλαβονοειδή, οι πολυφαινόλες, τα τερπενοειδή, τα διτερπενιοειδή, τα τριτερπενοειδή, τα αλκαλοειδή, οι στερόλες, το καφεϊκό οξύ και η βαλανοκετόνη. Και σε αυτές τις κατηγορίες φυτοθρεπτικών συστατικών υπάρχει ένα ευρύ φάσμα ενώσεων.
Για παράδειγμα, τα φλαβονοειδή είναι ένας τύπος ή κατηγορία φυτοθρεπτικών συστατικών και εντός αυτής της κατηγορίας, το φυτό Σιδερίτης περιέχει είκοσι τέσσερις γνωστές ενώσεις, όπως την υπoλαιτίνη, τη λουτεολίνη και την ισοσκουτελαρεΐνη.
Το ελληνικό τσάι του βουνού είναι επίσης γνωστό ως τσάι του βοσκού, επειδή οι Έλληνες βοσκοί χρησιμοποιούσαν το βότανο για να φτιάξουν τσάι ενώ τα κοπάδια τους έβοσκαν ψηλά στα βουνά.
Σε πολλαπλές ερευνητικές μελέτες, μια σειρά βιολογικών επιδράσεων έχει αποδοθεί στα εκχυλίσματα και τα αφεψήματα του Σιδερίτη, όπως οι αντιοξειδωτικές, αντιμικροβιακές, αντιφλεγμονώδεις και γαστροπροστατευτικές δραστηριότητες, καθώς και η μείωση του οξειδωτικού στρες. Στις εθνοβοτανικές πρακτικές, το ελληνικό τσάι του βουνού έχει χρησιμοποιηθεί για την ανακούφιση γαστρεντερικών προβλημάτων, φλεγμονών, καθώς και κοινών συμπτωμάτων κρυολογήματος και βήχα.

Μια πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι το ελληνικό τσάι του βουνού είναι τόσο ισχυρό όσο το πράσινο τσάι για τη διέγερση αντιοξειδωτικής άμυνας των κυττάρων και την πρόληψη του οξειδωτικού στρες.
Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Ιπποκράτης, ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής, εγκωμίασε το ελληνικό τσάι του βουνού για τα οφέλη του στο ανοσοποιητικό και το αναπνευστικό σύστημα. Για χιλιάδες χρόνια, οι ελληνικές οικογένειες πίνουν το τσάι επειδή πιστεύουν ότι έχει πολλά οφέλη για την υγεία. Παραδοσιακά χρησιμοποιείται ως αντιφλεγμονώδες, αντιβακτηριακό, αντιμυκητιακό και αντιμικροβιακό, ενώ, σύμφωνα με την αρχαία σοφία, το τσάι έχει θετική επίδραση στα κρυολογήματα, τα αναπνευστικά προβλήματα, την πέψη, το ανοσοποιητικό σύστημα και το ήπιο άγχος. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι βοηθά στην πρόληψη της οστεοπόρωσης, του Αλτσχάιμερ και ακόμη και του καρκίνου, ενώ έχει θετική επίδραση σε πολλές χιλιάδες ασθένειες όπως κρυολογήματα, πυρετός, αναπνευστικά προβλήματα, προβλήματα πέψης και άγχος.
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες του βοτάνου Σιδερίτης – κάθε ποικιλία εμφανίζει μικρές διαφορές στη γεύση και το άρωμα, αντιπροσωπεύοντας έτσι τη διαφορετική ορεινή περιοχή της Ελλάδας στην οποία μεγαλώνει και τη γενετική του ποικιλία. Τα βότανα καλλιεργούνται σε μικρά χωράφια με το χέρι, σε παρθένα περιβάλλοντα, σε υψηλά υψόμετρα γύρω από μικρά ορεινά χωριά, ενώ μπορούν να συλλεχθούν και άγρια στη φύση. Συλλέγονται στα μέσα του καλοκαιριού κόβοντας τους μίσχους στη βάση του φυτού, επιτρέποντας έτσι στο φυτό να συνεχίσει να μεγαλώνει και να αναπτύσσει σπόρους για συνεχή πολλαπλασιασμό. Τα μέρη που έχουν κοπεί στη συνέχεια αποξηραίνονται για αρκετές εβδομάδες πριν συσκευαστούν για αποστολή.
Υπάρχει ακόμη και μια πρόσφατη γερμανική μελέτη που δείχνει ότι το ελληνικό τσάι του βουνού μπορεί ακόμη και να είναι ένας ισχυρός σύμμαχός μας στον αγώνα ενάντια στη νόσο του Αλτσχάιμερ, η οποία οδηγεί στον εκφυλισμό των εγκεφαλικών κυττάρων. Αυτό οφείλεται στις ιδιότητές ενίσχυσης της ενέργειας που διατηρούν τον εγκέφαλο ενεργό.

Η ποικιλία Σιδερίτης μπορεί να βρεθεί σε αφθονία στις περισσότερες περιοχές της Μεσογείου, από την Ιβηρική χερσόνησο μέχρι τις ασιατικές ακτές της Μεσογείου. Η κατανάλωσή της, ωστόσο, είναι πολύ δημοφιλής στα νότια μέρη της χερσονήσου των Βαλκανίων και στην Τουρκία. Παραδοσιακά, οι Έλληνες προτιμούν το τσάι του βουνού κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Χρησιμοποιείται κυρίως ως θεραπεία λόγω της ευεργετικής του επίδρασης στα κρυολογήματα και τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Πολλοί το πίνουν επίσης για την αντιμετώπιση της δυσπεψίας και των γαστρεντερικών διαταραχών, ενώ θεωρείται και αντισπασμωδικό.
Το ελληνικό τσάι του βουνού είναι πλούσιο σε καφεΐνη, δρώντας έτσι ως διεγερτικό για το νευρικό σύστημα, αλλά εντοπίζονται σε αυτό και ίχνη θεοβρωμίνης, μια διουρητικής ουσίας που βοηθά στο αναπνευστικό σύστημα. Τα φρέσκα φύλλα του είναι επίσης αρκετά πλούσια σε βιταμίνη C.
Σιδερίτης
Ευρέως γνωστό ως τσάι του βουνού, τσάι του βοσκού ή απλά ελληνικό τσάι, ο Σιδερίτης είναι ένα τσάι από βότανα που παρασκευάζεται με την έγχυση του φυτού Σιδερίτης σε ζεστό ή βραστό νερό. Έχει πολλά οφέλη για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ανακούφισης από το άγχος και το στρες, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και την καταπολέμηση των συμπτωμάτων του κρυολογήματος και της γρίπης, μεταξύ άλλων. Ο Ιπποκράτης το είχε επαινέσει για τα οφέλη του στην υγεία.
Χαμομήλι
Το τσάι χαμομηλιού είναι επίσης πολύ δημοφιλές στην Ελλάδα. Το χαμομήλι φυτρώνει σε αφθονία στην ελληνική ύπαιθρο και πολλοί άνθρωποι συλλέγουν τα άνθη του χαμομηλιού που βλέπουν να φυτρώνουν άγρια στη φύση. Έχει πολλά οφέλη για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ανακούφισης από το άγχος και το στρες, την αντιμετώπιση της αϋπνίας, τη βοήθεια στην απώλεια βάρους, την ενίσχυση της πέψης και την ανακούφιση των συμπτωμάτων της ναυτίας και της αδιαθεσίας. Στην Ελλάδα, συνήθως δεν χρησιμοποιούνται φακελάκια τσαγιού χαμομηλιού, αλλά αποξηραμένα άνθη χαμομηλιού.
Μέντα

Το τσάι μέντας είναι αρκετά δημοφιλές στην Ελλάδα. Αρκετές ποικιλίες μέντας, όπως ο δυόσμος και η μέντα η πιπερώδης, φυτρώνουν σε αφθονία σε όλη την ελληνική ύπαιθρο. Τόσο η φρέσκια όσο και η αποξηραμένη μέντα μπορούν να αγοραστούν χύμα από τα περισσότερα καλά εξοπλισμένα σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα. Η μέντα χρησιμοποιείται επίσης σε πολλές παραδοσιακές ελληνικές συνταγές. Στην Ελλάδα, χρησιμοποιείται συνήθως ο δυόσμος για την παρασκευή τσαγιού και όχι η μέντα η πιπερώδης. Το τσάι μέντας είναι γνωστό στην Ελλάδα για τα πολλά οφέλη του στην υγεία, όπως η ενίσχυση της πέψης, ο ύπνος και η ανακούφιση από τη ναυτία, μεταξύ άλλων.
Θυμάρι
Το θυμάρι χρησιμοποιείται επίσης για την παρασκευή τσαγιού στην Ελλάδα. Το τσάι από θυμάρι είναι γνωστό στην Ελλάδα από την αρχαιότητα, και οι Σπαρτιάτες λέγεται ότι το πρόσθεταν στο νερό των λουτρών, τους καθώς πίστευαν ότι λειτουργούσε ως ισχυρό τονωτικό για το σώμα. Ένας ελληνικός θρύλος λέει ότι το θυμάρι δημιουργήθηκε από τα δάκρυα της Ελένης της Τροίας. Πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, αυτό το τσάι είναι επίσης χρήσιμο για την πρόληψη της γήρανσης. Στην Αρχαία Ελλάδα, σε πολλούς ναούς, έκαιγαν θυμάρι κατά τη διάρκεια των τελετών.
Φασκόμηλο
Το φασκόμηλο χρησιμοποιείται επίσης για την παρασκευή τσαγιού στην Ελλάδα. Θεωρείται ιερό βότανο στην Ελλάδα και έχει μακρά ιστορία. Οι αρχαίες Ελληνίδες το έφτιαχναν για τους συζύγους τους που επέστρεφαν από τον πόλεμο. Στην Ελλάδα σήμερα, το τσάι φασκόμηλου συνήθως πίνεται ως φάρμακο και όχι ως αφέψημα. Το τσάι φασκόμηλου μπορεί να παρασκευαστεί είτε από φρέσκο είτε από αποξηραμένο φασκόμηλο.
Λινάρι
Ένα ελληνικό παραμύθι λέει ότι εάν κάποιος αποκοιμηθεί κοντά στον ανθό του λιναριού, θα μεταφερθεί σε μια χώρα νεράιδων. Αυτός ο θρύλος εμπεριέχει κάποια αλήθεια, καθώς λέγεται ότι τα άνθη του λιναριού αναπτύσσουν ναρκωτικές ή παραισθησιογόνες ιδιότητες εάν αφεθούν στο έδαφος για πολύ καιρό. Το τσάι λιναριού στην Ελλάδα μερικές φορές βράζεται σε γάλα κατσίκας για να γίνει πιο εύγευστο για τα μικρά παιδιά, ωστόσο, είναι πολύ πιο συνηθισμένο να τοποθετούνται τα άνθη λιναριού σε ζεστό ή βραστό νερό. Στην Ελλάδα, το τσάι λιναριού επαινείται για τα οφέλη του στην υγεία.
Προετοιμασία
Στην Αρχαία Ελλάδα, ήταν πολύ συνηθισμένο να φτιάχνουν τσάι προσθέτοντας τα βότανα σε κρύο νερό και να το βράζουν αργά. Αυτή η παράδοση εξακολουθεί να υπάρχει, ωστόσο, οι Έλληνες σήμερα συνηθίζουν να τοποθετούν τα επιθυμητά βότανα ή τα σακουλάκια τσαγιού σε μια τσαγιέρα ή γαλλική πρέσα, προσθέτοντας ζεστό ή βραστό νερό και αφήνοντάς το να εγχύσει για όση ώρα επιθυμούν. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιείται από τα περισσότερα ελληνικά εστιατόρια σήμερα, ωστόσο πολλά παραδοσιακά ελληνικά εστιατόρια φτιάχνουν το τσάι χρησιμοποιώντας την προηγούμενη μέθοδο.
Σερβίρισμα

Στην Ελλάδα, είναι πολύ συνηθισμένο να προσθέτουν στο τσάι μέλι και μερικές φορές λεμόνι. Το ελληνικό τσάι σερβίρεται παραδοσιακά σε ένα ψηλό κεραμικό φλιτζάνι με μια μικρή λαβή κοντά στο χείλος, πάνω σε ένα πιατάκι. Στην Αρχαία Ελλάδα, ήταν πολύ κοινό να προσφέρει κανείς τσάι από βότανα σε έναν επισκέπτη που έρχεται στο σπίτι του. Αυτή η παράδοση εξακολουθεί να υπάρχει, αν και δεν είναι τόσο συχνή όσο ήταν κάποτε. Οι τσαγιέρες δεν είναι πολύ παραδοσιακές στην Ελλάδα, αλλά γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς, όπως και η γαλλική πρέσα. Αν και οι μαντεμένιες τσαγιέρες έχουν σχετικά μεγάλη ιστορία στην Ελλάδα, σήμερα συναντώνται πιο συχνά οι κεραμικές.

gr.teaway.net