Search
Home

Ο όρος «τοξική σχέση» δεν είναι καινούργιος και τον ακούμε όλο και συχνότερα ειδικά τα τελευταία χρόνια που επιτέλους μιλάμε πιο ανοιχτά για θέματα που παλιότερα θεωρούνταν ταμπού. Ωστόσο, ακόμα φαίνεται ότι χρειαζόμαστε να ξεκαθαρίσουμε μερικά πράγματα σχετικά με το τι πραγματικά σημαίνει «τοξική σχέση», πώς θα την καταλάβουμε και πώς θα την οριοθετήσουμε.

Σε μια υγιή σχέση αισθανόμαστε ασφάλεια κι εμπιστοσύνη, νιώθουμε ότι έχουμε κοινούς στόχους και άνεση να μιλάμε για ό,τι μας απασχολεί με τον άλλον κι απολαμβάνουμε τη συνύπαρξή μας παρόλες τις διαφωνίες και τους τσακωμούς που είναι πάντα στο πρόγραμμα.
Σε μια τοξική σχέση ωστόσο, αισθανόμαστε συνεχώς ότι πρέπει να προσπαθούμε για να ικανοποιήσουμε τον άλλον, νιώθουμε φόβο, εξάντληση, κενό, δυστυχία παρότι μπορεί ακόμα με κάποιον παράξενο τρόπο να νιώθουμε ακόμα αγάπη για τον άνθρωπο που έχουμε δίπλα μας…

Τα σημάδια που προβληματίζουν
Ο σύντροφός σας σάς μιλάει υποτιμητικά ή ασκεί άλλου τύπου λεκτική βία όπως: σχόλια που «σφάζουν με το βαμβάκι» και μετά λέει ότι παρεξηγήσατε, δεν σας μιλάει ή αντίθετα παίρνει συνέχεια τον λόγο και δεν αφήνει εσάς να μιλήσετε, σας επιρρίπτει ευθύνες για τα πάντα, μιλάει με σαρκασμό, ειρωνεία, ασκεί συνέχεια κριτική, σας μειώνει, σας «θυμίζει» πόσο τυχερός/-ή είστε που τον/την έχετε κ.ο.κ.
Φέρεται απότομα, νευριάζει εύκολα, χτυπάει πόρτες, σπάει πράγματα
Υπάρχει σωματική βία
Συνεχής έλεγχος «Πού ήσουν; Γιατί δεν απάντησες όταν σε πήρα τηλέφωνο; Θα έρθω κι εγώ το βράδυ που θα βγεις με τους φίλους σου. Πάλι με τη μάνα σου μιλούσες;». Ο έλεγχος και η κτητικότητα συνοδεύεται συχνά και από έντονη ζήλια.
Νιώθετε ότι δίνετε τα πάντα, αλλά δεν παίρνετε καθώς οι δικές σας ανάγκες φαίνεται να αγνοούνται συστηματικά. Π.χ. δείχνει να μην τον/την ενδιαφέρει που πήρατε προαγωγή, ή αν κάτι σας έχει στεναχωρήσει.
Δεν υπάρχει ισότητα σε πολλούς τομείς, από τις δουλειές του σπιτιού μέχρι στον τρόπο με τον οποίο σας «επιτρέπεται» να εκφράζετε τις απόψεις σας.
Νιώθετε ότι η σχέση σας εξαντλεί σωματικά και ψυχικά και συχνά ακόμα και η σκέψη να είστε με τον/τη σύντροφό σας σάς κάνει να αισθάνεστε τουλάχιστον άβολα. Μπορεί π.χ. να μην μπορείτε καν να κοιμηθείτε καλά όταν είστε μαζί, το ενδεχόμενο να πάτε ακόμα κι ένα ταξίδι δεν σας ενθουσιάζει, να έχετε φτάσει στο σημείο να παραμελείτε την εμφάνισή σας ή την ατομική σας υγιεινή κοκ
Ακόμα και η σκέψη του άλλου σας κάνει να νιώθετε θυμό, άγχος, κατάθλιψη και γενικά δε σας ευχαριστεί η ιδέα να κάνετε πράγματα μαζί.
Προσπαθείτε συνεχώς να δικαιολογήσετε τη συμπεριφορά του/της καθώς συχνά σας φέρνει σε δύσκολη θέση μπροστά σε άλλους ή δεν μπορείτε να πιστέψετε ότι ο άνθρωπος που αγαπάτε και που λέει ότι σας αγαπάει, σας φέρεται με αυτόν τον τρόπο.
Αισθάνεστε ότι μέσα σε αυτή τη σχέση έχετε χάσει την αυτοεκτίμησή σας.
Όταν είστε μαζί, βγαίνει ο χειρότερος εαυτός σας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει και στον έναν και στον άλλον και να γίνεστε αγενείς, ανταγωνιστικοί, εχθρικοί κ.λπ.
Νιώθετε ότι πρέπει να είστε συνεχώς προσεκτικοί για να μην τον θυμώσετε, ενοχλήσετε κ.λπ.
Σκέφτεστε συνεχώς πώς θα τον/την ικανοποιήσετε, πώς θα του/της φτιάξετε τη διάθεση που σχεδόν ποτέ δεν είναι καλή.
Καταφεύγετε συχνά σε ψέματα για να μην τον/την θυμώσετε.
Σας κάνει gaslighting (γκας λάιτιν), δηλαδή πάντα διαστρεβλώνει την πραγματικότητα για να σας πείσει ότι φταίτε εσείς για όλα, ότι κάτι δε θυμάστε καλά, ότι έχετε πει κάτι άλλο από αυτό που έχετε πει όντως, σας δημιουργεί ενοχές χωρίς λόγο κ.ο.κ.
Σας απομονώνει από τους δικούς σας ανθρώπους είτε ευθέως (π.χ. απαιτεί να είστε συνέχεια μαζί) είτε έμμεσα (π.χ. νιώθετε πολύ εξαντλημένοι για να δείτε τους φίλους σας ή αισθάνεστε ντροπή να μιλήσετε για τη σχέση σας και τελικά απομακρύνεστε).
Παίρνει όλες τις αποφάσεις ή αντίθετα τα αφήνει όλα επάνω σας για να έχει λόγο μετά να σας κρίνει, να γκρινιάζει, να θυμώνει.
Κάνει ό,τι θέλει χωρίς ποτέ να σας υπολογίζει ή να τον/τη νοιάζει αν σας ανατρέπει τα σχέδια και μετά σας κατηγορεί ότι προσπαθείτε να του/της «στερήσετε την ανεξαρτησία».
Είναι μονίμως «δυστυχής» για κάποιον λόγο και απαιτεί συνεχώς την προσοχή και τη συμπαράστασή σας.
Αισθάνεστε ότι σας εκμεταλλεύεται. Αυτό μπορεί να γίνεται με διάφορους τρόπους (π.χ. οικονομικά, ή να μην κάνει ποτέ δουλειές και να τα περιμένει όλα από εσάς).
Αισθάνεστε φόβο ή απειλή για τη σωματική σας ακεραιότητα ή ακόμα και για τη ζωή σας.
Μπορεί να σωθεί;
Η απάντηση δεν είναι απλή. Κάποιες φορές, όταν και τα δύο μέρη συνειδητοποιούν την κατάσταση και είναι διατεθειμένα να την αλλάξουν, τότε υπάρχει ελπίδα η σχέση να διασωθεί. Όχι όμως χωρίς προσπάθεια και μάλιστα μεγάλη. Χρειάζεται δέσμευση και προσήλωση ενώ κάποιες φορές η συνδρομή ειδικού ψυχικής υγείας είτε για τον έναν από τους δύο είτε και για τους δύο (είτε μαζί είτε ξεχωριστά) μπορεί να βοηθήσει σημαντικά. Πολλές φορές, οι άνθρωποι με τοξική συμπεριφορά έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας που ίσως δεν έχουν διαγνωστεί (π.χ. διπολική διαταραχή, ναρκισσιστική διαταραχή κ.λπ.) ή θέματα που δεν έχουν επιλύσει (κακή σχέση με την οικογένειά τους, χαμηλή αυτοεκτίμηση κ.ά.) στα οποία ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να επέμβει αποτελεσματικά.
Είναι πολύ σημαντικό να συμφωνηθούν συγκεκριμένα όρια τα οποία πρέπει να γίνουν σεβαστά. Αυτά τα όρια θα πρέπει σίγουρα να συζητηθούν και να έχετε τη δυνατότητα να τα προσαρμόσετε αναλόγως (π.χ. να γίνουν πιο ελαστικά ή πιο αυστηρά όπου χρειάζεται). Σαφώς και η αλλαγή δε θα έρθει από τη μία μέρα στην άλλη οπότε ίσως να χρειαστεί να ξεκινήσετε από τα πιο βασικά πράγματα που επιθυμείτε να αλλάξετε και σταδιακά να δουλεύετε και τα υπόλοιπα.
Είναι επίσης σημαντικό να είστε ειλικρινείς ως προς τις επιθυμίες και τις ανάγκες σας αλλά και να αποδεχτεί ο καθένας το δικό του μερίδιο ευθύνης. Όπως θα πρέπει να αποφασίσετε να μην «χτυπάτε» ο ένας στον άλλον όσα έχουν γίνει στο παρελθόν. Πρέπει δηλαδή να συμφωνηθεί μία νέα αρχή.
Αν ωστόσο, μετά από ένα λογικό διάστημα, η σχέση δεν βελτιωθεί, ο χωρισμός είναι μονόδρομος. Επίσης, είναι απολύτως απαραίτητο να το επιθυμούν και οι δύο. Αν το επιθυμεί μόνο ο ένας και ο άλλος πιέζεται και νιώθει ότι ήδη δεν έχει κάτι άλλο να δώσει σε αυτή τη σχέση, η προσπάθεια είναι μάταιη.
Πάντως, δεν προσπαθούμε να σώσουμε μία σχέση επειδή φοβόμαστε τι θα συμβεί αν χωρίσουμε ή επειδή σκεφτόμαστε ότι θα μείνουμε μόνοι. Ο μόνος λόγος για να μείνουμε και να παλέψουμε (όχι όμως για πάντα) είναι επειδή αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η συμπεριφορά δεν είναι στοχευμένη, συνειδητή και ακραία. Μπορεί π.χ. κάποιος να μιλάει υποτιμητικά γιατί ο ίδιος είναι ανασφαλής ή επειδή έτσι έχει μάθει στο σπίτι του.
Τέλος, είναι σημαντικό να πούμε ότι αν υπάρχει σωματική κακοποίηση, η μόνη λύση είναι η απομάκρυνση από αυτή τη σχέση. Δεν προσπαθούμε να γεφυρώσουμε το χάσμα με κάποιον που μας χτυπάει, μας εκβιάζει σε σεξουαλική επαφή, μας απειλεί ότι θα μας σκοτώσει ή έχει εκφράσει οποιαδήποτε επικίνδυνη συμπεριφορά απέναντί μας. Αν χρειάζεστε βοήθεια για να βγείτε από μια τέτοια σχέση, απευθυνθείτε στη Γενική Γραμματεία Ισότητας (womensos.gr) και στην 24ωρη γραμμή 15900. Σε επείγουσες καταστάσεις καλέστε αμέσως το 100!

Από την

Αλεξάνδρα Καππάτου

Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο