Παιδί & Δώρα : Όταν ο γλυκός μας “τύραννος” δεν είναι ικανοποιημένος…!

“Ο Αϊ-Βασίλης έρχεται ξανά”… και μαζί η καθιερωμένη πλέον πληθώρα διαφημιστικών μηνυμάτων, που στοχεύουν απευθείας στις καρδιές των μικρών πρωταγωνιστών της ζωής μας. Τα παιδιά, κυρίως τις ημέρες αυτές, ανυπόμονα προσμένουν τα πολυπόθητα δώρα, που τυλιγμένα σε φανταχτερές συσκευασίες θα κοσμίσουν κάποια γωνιά του σπιτιού, για να ανοιχτούν αργότερα με λαχτάρα και χαμόγελα ευχαρίστησης.

Στην πραγματικότητα, τα δώρα δρουν ευεργετικά στη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών, όχι μόνο επειδή η ενασχόληση με το εκάστοτε παιχνιδί είναι μια διαδικασία δημιουργική και χαλαρωτική, αλλά κυρίως γιατί είναι αυτός ένας τρόπος να αντιλαμβάνονται την αγάπη, τη στοργή και την επιβράβευση από τους γονείς ή τους συγγενείς τους.

Τί συμβαίνει, όμως, με ένα παιδί που γίνεται άπληστο και θέλει κατά απαίτηση πολλά ή όλο και περισσότερα δώρα; Με ένα παιδί που ζητά ένα συγκεκριμένο δώρο και αφού το αποκτήσει πολύ σύντομα το βαριέται; Με ένα παιδί που συγκρίνει το δώρο του με αυτό του συμμαθητή του για να αποφασίσει τελικά ότι το δικό του είναι πιο φτηνό, πιο μικρό ή λιγότερο δημοφιλές, με συνέπεια να χάνει το ενδιαφέρον του και να παραπονιέται στους γονείς του; Με ένα παιδί που, ενώ προσδοκούσε ένα άλλο δώρο, τελικά απογοητεύεται από εκείνο που του πήραν και αντιδρά με εκρήξεις θυμού ή παρουσιάζει άλλα σημάδια έντονης δυσαρέσκειας;

Για αρχή, ας έχουμε πάντα κατά νου ότι το παιδί διαμορφώνεται συναισθηματικά μες στο σύστημα της οικογένειας και κατ’ επέκταση της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει πως επηρεάζεται, διαπλάθεται και ανατροφοδοτείται σύμφωνα με τη γενικότερη διακίνηση συναισθημάτων και συμπεριφορών στα πλαίσια αυτών των συστημάτων. Θεωρώντας ως βάση ότι τα δώρα μεταφράζονται από το παιδί σε προσωπικά συναισθήματα αυταξίας, οδηγούμαστε εύλογα στον προβληματισμό “γιατί τα δώρα είναι για ορισμένα παιδιά το μοναδικό ίσως κριτήριο αγάπης και αυτοεπιβεβαίωσης;”, γιατί πώς αλλιώς να εξηγηθεί η ένταση αυτή του θυμού, που ακολουθεί κάθε σχετική τους απογοήτευση; Άλλωστε, εκτός του ότι τα παιδιά δεν γεννιούνται “κακομαθημένα”, η ταμπέλα του “κακομαθημένου και εγωιστή” δεν είναι παρά μια ρηχή και επιπόλαιη προσέγγιση.

Υπάρχουν, λοιπόν, παιδιά που έχουν “διδαχθεί” πως η αποστέρηση της γονικής παρουσίας, η έλλειψη συναισθηματικής πληρότητας και δημιουργικού χρόνου με τους γονείς μπορεί και πρέπει να αντικατασταθεί από υλικά αγαθά. Όπως το φαγητό εξυπηρετεί τον κορεσμό, έτσι και τα δώρα έρχονται να καλύψουν συναισθηματικά κενά με έναν τρόπο όμως αδηφάγο, γιατί στο τέλος το κενό είναι ακόμα εκεί. Έτσι όσα δώρα κι αν έχουν ή όσο ποθητά κι αν ήταν κάποτε αυτά, το αίσθημα του ανικανοποίητου επιστρέφει.

Ας πάρουμε ως παράδειγμα, τα δεκάδες παιδιά διαζευγμένων γονέων, τα παιδιά γονέων που εργάζονται πολλές ώρες στην καθημερινότητά τους ή τα παιδιά εκείνων που εμφανίζουν συναισθηματική ψυχρότητα ή αδυναμία να θέσουν όρια. Στους κοινούς παρονομαστές αυτών των περιπτώσεων γονιών βρίσκουμε συχνά τις ενοχές και το φόβο. Οι διαζευγμένοι γονείς, των οποίων τα παιδιά συνήθως κάνουν “διπλές” γιορτές, αγωνιούν μήπως το παιδί περάσει καλύτερα με τον άλλο γονιό και -στην προσπάθειά τους να νικήσουν στη σύγκριση- γίνονται άκρως παραχωρητικοί και υπερ-δοτικοί στα δώρα. Παρόμοια συμπεριφορά δείχνουν, όμως, και οι γονείς που εργάζονται πολύ, αντιλαμβάνονται το μέγεθος της απουσίας τους και αναπληρώνουν με πολλά δώρα το κενό τους για να “εξιλεωθούν”. Από την άλλη πλευρά, οι γονείς εκείνοι που δυσκολεύονται στην συναισθηματική έκφραση συνήθως αντισταθμίζουν την αδυναμία τους αυτή με την προσφορά υλικών αγαθών και χάνουν το μέτρο.

Εκείνοι δε που νιώθουν πως πρέπει να δίνουν μια καθημερινή “μάχη” για να γίνουν αρεστοί από τα παιδιά τους, φοβούμενοι πως κάθε τους δυσαρέσκεια θα οδηγήσει στο να τους θεωρήσουν κακούς γονείς και να μην τους αγαπούν, είναι και αυτοί που συνήθως δημιουργούν αυτό που φοβούνται, δηλαδή παιδιά που δεν σέβονται και δεν εκτιμούν τους ίδιους αλλά και όσα τους υπερ-προσφέρουν.

Και για να συνδυάσουμε στα παραπάνω το σύστημα κοινωνία και να κατανοήσουμε ότι τα παιδιά δεν κατέχουν κάποια παγκόσμια πρωτοτυπία(!), αρκεί να συλλογιστούμε δυο “ισοδυναμίες(;)”, που κατά καιρούς συνοδεύουν την ανθρώπινη, δυτική μας φύση: ευχαριστιέμαι=ξοδεύω & είμαι=έχω. Καθημερινά περιστατικά: -Ένα ζευγάρι έχει έναν πολύ άσχημο καβγά. Η λογομαχία δεν φέρνει καρπούς και λήγει άδοξα χωρίς συμφωνία. Ο ένας εκ των δύο αποφασίζει να αποφορτίσει την κατάσταση προσφέροντας στον άλλο ένα μεγάλο μπουκέτο λουλούδια ή κάποιο άλλο ακριβό δώρο. Ο καβγάς ξεχνιέται. Το ζευγάρι συνεχίζει σαν να μην έγινε τίποτα. Η επίλυση ήρθε. Ή μήπως όχι; -Μια γυναίκα νιώθει έντονη μελαγχολία και πίεση ψυχολογική για διάφορους λόγους, κάποιους προφανείς και άλλους όχι τόσο. Αποφασίζει, λοιπόν, πως μια βόλτα στα μαγαζιά θα αναπτερώσει το ηθικό της.

Γυρίζοντας στο σπίτι μετά από αρκετές ώρες αγορών, η γκαρνταρόμπα της είναι κατά πολύ πιο πλούσια και ο τραπεζικός της λογαριασμός κατά πολύ πιο φτωχός. Η ευθυμία της θα διρκέσει λίγα 24ωρα. Τί έγινε όμως με τα προβλήματά της; -Ένας νεαρός άντρας προσλαμβάνεται σε μια δουλειά μέσω της οποίας συναναστρέφεται με ανθρώπους υψηλότερου κοινωνικού status. Νιώθει πως για να είναι “κάποιος” πρέπει να μπει στον κύκλο τους, που συνεπάγεται για αρχή πιο ακριβά ρούχα, ένα καινούργιο κινητό τηλέφωνο και επιτέλους ένα καλύτερο αυτοκίνητο! Τώρα έχει πολλούς εύπορους “φίλους”. Έχει ακριβά ρούχα. Έχει κινητό τελευταίας τεχνολογίας. Έχει “γρήγορο” αυτοκίνητο. Είναι “κάποιος”! Είναι;

Κάπως έτσι τα συναισθήματα συγκαλύπτονται, παραγκωνίζονται ή υποτιμώνται από τα υλικά μας αγαθά. Τι θα γινόταν όμως εάν υπήρχε στα παραπάνω σκηνικά ένα παιδί; Εάν οι πρωταγωνιστές μας ήταν γονείς; Μιμητικά, λοιπόν, τα παιδιά εκπαιδεύονται στο “θα νιώσω καλά όταν ξοδέψω χρήματα ή ξοδέψουν οι άλλοι για εμένα” και “είμαι σημαντικός όταν έχω…”.

Κλείνοντας, ας επισημάνουμε ορισμένα σημεία. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ισοπεδώνουμε αλλά ούτε και να υπερεκτιμάμε τη σημασία τόσο των δώρων όσο και των χρημάτων στη ζωή μας. Το δώρο είτε ως επιβράβευση, ως εορτασμός ή ως αναίτιο δείγμα αγάπης και τρυφερότητας είναι θεμιτό και υγιές στη σχέση γονέα-παιδιού, αρκεί να γνωρίζουμε το μέτρο. Έτσι, αφού καθορίσουμε ως γονείς τη δική μας σχέση με το χρήμα, το ίδιο προσπαθούμε να μεταλαμπαδεύσουμε στα παιδιά μας. Εξοικειώνοντας τα στην καθημερινότητα με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, τον τρόπο που αποκτάται το χρήμα, τη διαχείριση και την αποταμίευση, τις αγορές, τις υποχρεώσεις, τις διασκεδάσεις κλπ. μπορεί στα παιδιά να ωριμάζει ένας ισορροπημένος τρόπος σκέψης και δράσης με το χρήμα ως σύμμαχο και όχι δυνάστη. Τα βήματα στην αρχή είναι απλά και ευχάριστα με σχετικά παραμύθια και παιχνίδια, ενώ αργότερα γίνονται απτά με τη διαχείριση του κουμπαρά, τη δημιουργία στόχων, την επιβράβευση και τη συμμετοχή στο νοικοκυριό.

Όσο για τους γονείς εκείνους που ίσως, διαβάζοντας το άρθρο, κάπου αναγνώρισαν τον εαυτό τους, ας κρατήσουμε τα εξής: οι τύψεις για τις ελλείψεις μας και ο φόβος πως τα παιδιά μας δε θα μας αγαπήσουν εάν βάλουμε όρια, είναι συναισθήματα άχρηστα για να πορευόμαστε με αυτά! Το μόνο που καταφέρνουμε ακολουθώντας τα είναι να μένουμε στάσιμοι. Επιβαρύνουμε συναισθηματικά εμάς και τα παιδιά μας. Μην “πνίγετε”, λοιπόν,  τα παιδιά στα δώρα. Ό,τι δεν σας αρέσει αλλάξτε το έστω και λίγο! Περάστε χρόνο με το παιδί σας και συζητήστε, παίξτε, αγκαλιάστε το.

Τα συναισθήματα που θα βιώσετε αυτές τις στιγμές είναι αυτά που θα χτίσουν στο παιδί σας την αυτοπεποίθηση, τη σιγουριά και την ασφάλεια, που χρειάζεται από εσάς για τη ζωή του. Λίγα δώρα θυμόμαστε από την παιδική μας ηλικία, πιο πολύ θυμόμαστε με αγάπη τις στιγμές με τους γονείς μας, γιατί αυτές μας κάνουν αυτό που είμαστε. Στα δώρα λέμε “ευχαριστώ”, γιατί κάποιος μας σκέφτηκε! Εάν μπορούμε αλλάζουμε το δώρο και παίρνουμε κάτι που μας αρέσει περισσότερο, εάν όχι προσπαθούμε να δούμε την ομορφιά στο δώρο που έχουμε, κι αν δε τα καταφέρουμε να τη δούμε, δεν πειράζει…θα μάθουμε να χειριζόμαστε τις απογοητεύσεις!

Γράφει η

Αναστασία Στραβοράβδη – Καραλέκα

Κοινωνική Λειτουργός –

Σύμβουλος Προσωπικής & Οικογενειακής Ζωής