Στυλιανός Γιασσάς : Ενημέρωση και πρόληψη όπλα κατά του Καρκίνου του Μαστού

Κλείνουμε  την «πόρτα» στον καρκίνο και ανοίγουμε «παράθυρο»  στη γνώση και την  ενημέρωση.

Mε στόχο την  ενημέρωση, τη πρόληψη, καθώς και την ευαισθητοποίηση των γυναικών στον καρκίνο του μαστού , μιλήσαμε με τον κ.Στυλιανό Γιασσά , Παθολόγο –Ογκολόγο διευθυντή  της  Γ΄ Ογκολογικής Κλινικής του Νοσ. Ιασώ General , συνεργάτης των Μαιευτηρίων “ΙΑΣΩ” και “ΡΕΑ”, καθώς της κλινικής “ΜΗΤΕΡΑ-ΥΓΕΙΑ”.  Mέλος της Επιστημονικής Μαστολογικής Εταιρίας-Ίαση-Στήριξη – Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.

Γιατρέ, τι είναι ο καρκίνος;

Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή κατάσταση που μπορεί να βρεθεί η υγεία μας και αφορά μια ομάδα ασθενειών, πάνω από 200 διαφορετικά νοσήματα, που εάν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ζωή μας .

Τι είναι αυτό που τον προκαλεί;

Το σώμα μας είναι φτιαγμένο από κύτταρα που διαφοροποιούνται  μεταξύ τους όσο αναφορά την αρχιτεκτονική και τις λειτουργίες τους. Οι ίδιες ομάδες κυττάρων σχηματίζουν τα όργανα του σώματος όπως το ήπαρ, το πάγκρεας, το παχύ έντερο, τον πνεύμονα, τον προστάτη τις ωοθήκες, κ.τ.λ. Καθένα από αυτά τα κύτταρα θα ολοκλήρωση τον κύκλο της ζωής του και θα πεθάνει αφήνοντας πίσω ένα άλλο κύτταρο ίδιο με αυτό προέλευσης του. Η διαδικασία αυτή  του πολλαπλασιασμού αστυνομεύετε από ελεγκτικούς μηχανισμούς όπως γονίδια και άλλα, κατά την διάρκεια της αναπαραγωγής αλλά και μετά την ολοκλήρωση της.

Διαταραχές με τελικό αποδέκτη τον ελεγκτικό μηχανισμό της αναπαραγωγής των κυττάρων είναι τα αίτια ανώμαλης και ανεξέλεγκτης ανάπτυξης κυττάρων, των Καρκινικών Κυττάρων.

Όπως γνωρίζετε τα καρκινικά κύτταρα μπορούν δυστυχώς α)να πολλαπλασιάζονται στο άπειρο σε πολύ γρήγορους ρυθμούς, β) να εξαντλούν όλα τα θρεπτικά αποθέματα του οργανισμού προς όφελός τους προκαλώντας την γνωστή νεοπλασματική καχεξία στους ασθενείς και γ) να μεταναστεύουν σε άλλα όργανα δημιουργώντας όγκους διαφόρων διαστάσεων διαταράσσοντας τις ζωτικές τους λειτουργίες.ν πόρων διηθητικός Λοβιακός η Πορογενής καρκίνος.

Πώς εμφανίζετε ο καρκίνος του μαστού;

Αυτή η διαταραχή που αναφέραμε μπορεί να εμφανιστεί στα λόβια( εκεί που γίνετε η παραγωγή του γάλακτος) η τους πόρους (μεταφέρουν το γάλα στη θηλή) του μαστικού αδένα. Ο καρκίνος αυτός ονομάζετε αντίστοιχα Λοβιακός η Πορογενής και εάν βγει εκτός των λοβίων και των πόρων διηθητικός Λοβιακός η Πορογενής καρκίνος.

Ποια είναι η επίπτωση/συχνότητα του καρκίνου του μαστού;

Ο καρκίνος του μαστού είναι η συχνότερη κακοήθεια στις γυναίκες. Η επίπτωση του καρκίνου του μαστού  στο γενικό πληθυσμό που θα ζήσει μέχρι την ηλικία των 90 ετών  είναι μία στις 8-12 γυναίκες. Το 20% περίπου αυτών των γυναικών οφείλετε σε κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του μαστού;

-Γενετικοί

-Ορμονικοί

-Περιβαλλοντικοί

-Διατροφικοί

Ειδικότερα: Ηλικία, εθνότητα, οικογενειακό ιστορικό, ηλικία εμμηναρχής, άτεκνες γυναίκες, ηλικία πρώτου τοκετού,ηλικία εμμηνόπαυσης, βιοψίες μαστού στο παρελθόν, άτυπη υπερπλασία η LCIS, ακτινοβολία θώρακος στο παρελθόν, οστική πυκνότητα πυκνοί μαστοί, φορέας  γονιδιακών μεταλλάξεων όπως των BRCA1/2 , P53, PTEN  και  άλλων  υπεύθυνων  για  ανάπτυξη  καρκίνου  του  μαστού, θεραπεία ορμονικής αποκατάστασης με οιστρογόνα και προγεστερόνη, παχυσαρκία, κατανάλωση αλκοόλης

Μπορούμε να παρέμβουμε στους παράγοντες κινδύνου και να επηρεάσουμε την έκβαση της νόσου;

Υπάρχουν αναστρέψιμοι και μη αναστρέψιμοι παράγοντες κινδύνου

Αναστρέψιμοι παράγοντες κινδύνου

-Παχυσαρκία

-Κατανάλωση αλκοόλ

-Πρόσληψη οιστρογόνων 

Μη-αναστρέψιμοι παράγοντες κινδύνου

-Γένος

-Ηλικία

-Πρώιμη εμμηναρχή/ καθυστερημένη εμμηνόπαυση

-Μη τεκνοποίηση

-Αργοπορημένη πρώτη τεκνοποίηση

-Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού

-Καλόηθες νόσημα μαστού

-Προηγούμενη έκθεση σε ακτινοβολία θωρακικού τοιχώματος

-Γονιδιακές μεταλλάξεις(BRCA ½)

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του μαστού;

Μπορεί να παρατηρούνται τα εξής: 

-Ψηλαφητή μάζα στο μαστό η την μασχάλη

-Ασυνήθεις μεταβολές της θηλής (εισολκή θηλής) ή της Δομής του μαστού

-Ασυμμετρία

-Ερυθρός, ζεστός, οιδηματώδης μαστός με δέρμα που μοιάζει φλούδα πορτοκαλιού

-Επώδυνος μαστός (συνήθως όχι κακοήθεια)

-Χωρίς συμτωματολογία

Ποια είναι τα στάδια της νόσου του καρκίνου  του μαστού;

Τα στάδια της νόσου είναι IV (τέσσερα) με πρώιμη νόσο το στάδιο I (ένα) και μεταστατική νόσο το στάδιο IV (τέσσερα).

 Υπάρχει ίαση στον καρκίνο του μαστού;

Βεβαίως  υπάρχει και σχετίζετε με την πρώιμη νόσο (έγκαιρη διάγνωση)  και τα βιολογικά της χαρακτηριστικά. Θα έχετε ακούσει περιστατικά ασθενών που δεν υποτροπίασαν ποτέ, αλλά και άλλα που υποτροπίασαν ακόμα και μετά από 15- 20 χρόνια

Δηλαδή το στάδιο της νόσου είναι ο βασικότερος προγνωστικός παράγοντας για την έκβαση της νόσου;

Κυρίως αλλά όχι μόνο. Ο παρακάτω πίνακας υποδεικνύει κάποιους βασικούς προγνωστικούς και προβλεπτικούς παράγοντες που σχετίζονται με την έκβαση της νόσου

Η νόσος αρχικού σταδίου (στάδιο Ι ως ΙΙΙ) αντιμετωπίζεται με στόχο την παράταση της επιβίωσης ακόμα και την ίαση. Η μεταστατική νόσος (στάδιο ΙV) αντιμετωπίζεται με κύριο στόχο την βελτίωση της ποιότητας ζωής αλλά και την παράταση της επιβίωσης.

Το στάδιο της νόσου σε συνδυασμό με τα βιολογικά χαρακτηριστικά  την γενική κατάσταση της ασθενούς υπαγορεύει τις θεραπευτικές επιλογές και την πρόγνωση.

Πώς γίνετε η διάγνωση του καρκίνου του μαστού;

Με την κλινική εξέταση που περιλαμβάνει το πλήρες ιατρικό ιστορικό της ασθενούς, την εξέταση και ψηλάφηση μαστών και μασχαλιαίων λεμφαδένων

Κλινικά συμπτώματα

Απεικονιστική διερεύνηση

-Μαστογραφία/ψηφιακή μαστογραφία

-Υπέρηχος μαστού

-Μαγνητική τομογραφία μαστών

Ιστολογική επιβεβαίωση νόσου

-Λήψη δείγματος ιστού δια λεπτής βελόνης(FNA)

-Λήψη βιοψίας με tru-cut

-Αφαίρεση βλάβης(οζιδίου)

Επιπρόσθετες εξετάσεις

-Σπινθηρογράφημα οστών

-Ακτινογραφία η αξονική τομογραφία θώρακος

-Αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας

-Υπέρηχος άνω και κάτω κοιλίας

-Αιματολογικές εξετάσεις: καρκινικοί δείκτες

Ποια είναι η αντιμετώπιση αφού διαγνωστεί ο καρκίνος του μαστού;

Χειρουργείο: Στην αντιμετώπιση της πρώιμης εντοπισμένης νόσου χειρουργικός εξαιρέσιμης που θα φέρει την πλήρη απεικονιστική ογκομείωση. Επίσης παρηγορητικά στην τοπικά εκτεταμένη και μεταστατική νόσο.

Χημειοθεραπεία: Την χρησιμοποιούμε εκεί που υπάρχει ένδειξη στην πρώιμη νόσο και βέβαια  στην μεταστατική  όπου και  αντιπροσωπεύει το βασικό θεραπευτικό πυλώνα. Επιτυγχάνει παράταση της επιβίωσης, ποιότητα ζωής και  συνεισφέρει στην επίτευξη της ίασης σε συνδυασμό  με  τους άλλους  θεραπευτικούς  χειρισμούς.

Ορμονοθεραπεία: Χρησιμοποιείται στην πρώιμη η στην μεταστατική ορμονοεξαρτόμενη νόσο. Χαρακτηριστικό της  η καλή ανοχή.

Ακτινοθεραπεία: Χρησιμοποιείται επί ενδείξεως στην πρώιμη νόσο για την μετεγχειρητική τοπικο-περιοχική αποστείρωση αλλά και παρηγορητικά στην μεταστατική νόσο.

Ποιοι παράγοντες παίζουν ρόλο στην θεραπευτική απόφαση;

-Στάδιο νόσου και βαθμός κακοήθειας

-Κατάσταση ορμονικών υποδοχέων και HER2 status

-Γονιδιακή έκφραση του όγκου

-Παρουσία γνωστών γονιδιακών μεταλλάξεων που θα μπορούσαν    να καθορίσουν την έκβαση της νόσου

-Εμμηνοπαυσιακή κατάσταση, ηλικία και γενική κατάσταση   ασθενούς

Ποια πρέπει να είναι η παρακολούθηση μετά την αντιμετώπιση της πρώιμης νόσου;

Λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και πλήρης κλινική εξέταση

– ανά 3-6 μήνες για 3 έτη

–  ανά 6-12 μήνες για τα επόμενα 2 έτη

– και στη συνέχεια ανά έτος, με προσοχή σε όψιμες

– παρενέργειες όπως η οστεοπόρωση και ο καρκίνος του     ενδομητρίου

-Μαστογραφία ανά 1 έτος

Όσο αναφορά την παρακολούθηση της μεταστατικής νόσου;

Εδώ τα πράγματα αλλάζουν πολύ αφού θεραπεία και παρακολούθηση πάνε μαζί.

Γιατί αρκετές γυναίκες δεν την εφαρμόζουν;

-Φόβος

-Ντροπή

-Απασχόληση

Τι πρέπει να κάνει η τι πρέπει να γνωρίζει μια γυναίκα για να αποτρέψει την απειλή για την ζωή της από τον καρκίνο του μαστού;

Πρέπει να γνωρίζει και να εφαρμόζει τους τακτικούς προληπτικούς ελέγχους σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές σύμφωνα με τις υποδείξεις και κατευθύνσεις εγκεκριμένου  ογκολόγου .

Οι διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές είναι ίδιες για όλες τις γυναίκες;

Όχι. Διαφέρουν ανάλογα το κληρονομικό/οικογενειακό ιστορικό. Ανάλογα λοιπόν με την περίπτωση μπορεί να χαρακτηριστεί υψηλού κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού η όχι. Ένας εγκεκριμένος ογκολόγος μπορεί να ανάλυση την κάθε περίπτωση και να υποδείξει μια εξατομικευμένη πρόληψη.

Ποιες είναι οι γενικές οδηγίες ανίχνευσης του καρκίνου του μαστού που θα πρέπει να ξέρει κάθε γυναίκα;

Οδηγίες ανίχνευσης

-Κλινικές εξετάσεις μαστού

-Κάθε 1-3 χρόνια στις ηλικίες από 20-40 ετών

-Κάθε χρόνο στις γυναίκες άνω των 40 ετών

-Αυτοψηλάφηση

-Περιοδικά από όλες τις γυναίκες

-Μαστογραφία

-Πρώτη μαστογραφία αναφοράς στα 35

-Κάθε χρόνο στις γυναίκες άνω των 40 ετών

Πότε πρέπει να ξεκινάει η αυτοεξέταση και ποιος ο στόχος της;

-Έναρξη μετά την ηλικία των 20 ετών

-Δυνατότητα πρώιμης ανάδειξης αλλοιώσεων του μαστού

-Δυνατότητα εξοικείωσης των γυναικών  με το μαστό του

Πώς γίνετε η αυτοεξέταση;

Η αυτοεξέταση των γυναικών γίνεται με δυο τρόπους, τόσο με την επισκόπηση όσο και με την ψηλάφηση.

Επισκόπηση (Παρατήτηση)

Αλλαγή στο μέγεθος ή στο σχήμα των θηλών

Αλλαγή στην μορφή του δέρματος των μαστών (ρυτίδωση ή φλοιός πορτοκαλιού)

Διογκώσεις στη θέση των μασχαλιαίων κοιλοτήτων

Μπροστά στον καθρέφτη

Τοποθετήστε τα χέρια στα πλευρά σας και παρατηρήστε  προσεκτικά οποιαδήποτε αλλαγή στο χρώμα, το σχήμα ή την  επιδερμίδα του στήθους σας.

Στο ντους

Σηκώστε το ένα σας χέρι πίσω από το κεφάλι σας και με τα δάχτυλα του άλλου χεριού αρχίστε να εξετάζετε με κυκλική φορά το στήθος σας από την περιφέρεια μέχρι να φτάσετε στη θηλή. Ελέγξτε την περιοχή προς τον ώμο και τη μασχάλη. Επαναλάβετε το ίδιο και για το άλλο στήθος.

-Ξαπλώστε  ανάσκελα σε ένα κρεβάτι και βάλτε ένα μαξιλάρι κάτω από την ωμοπλάτη σας.

-Σηκώστε το χέρι που είναι στην πλευρά του μαστού που θέλετε να ψηλαφήσετε και τοποθετήστε το πίσω από το κεφάλι σας.

-Με το άλλο χέρι ψηλαφήστε με κυκλικές κινήσεις το μαστό σας.

-Ψηλαφήστε επίσης και την θηλή και πιέστε να δείτε αν εκκρίνει κάποιο υγρό ή αίμα.

-Στο τέλος πρέπει να ψηλαφήσετε και την αντίστοιχη μασχάλη και να ψάξετε αν υπάρχουν τυχόν διογκώσεις.

-Επαναλάβετε τα ίδια βήματα και για τον άλλο μαστό.

Πότε πρέπει να γίνετε η αυτοεξέταση;

-5^η  έως 7^η  ημέρα της περιόδου

-Εμμηνοπαυσιακές και έγκυες την ίδια ημέρα του μήνα

-Χρειάζεται περίπου 20 λεπτά

-Τουλάχιστον μία φορά τον μήνα

-Εξέταση όλου του μαστού

Γιατί αρκετές γυναίκες δεν την εφαρμόζουν;

-Φόβος

-Ντροπή

-Απασχόληση

Γιατρέ ποιο θα λέγατε εάν υπάρχει είναι το κλειδί αυτής της νόσου;

Ο τακτικός προληπτικός έλεγχος σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού σε αρχικό στάδιο άρα και περισσότερες πιθανότητες ίασης.

Όσο αναφορά την πρωτογενή πρόληψη θα συμβούλευα την διακοπή η περιορισμένη χρήσης αλκοόλ, άσκηση και αποφυγή παχυσαρκίας, μεσογειακή διατροφή πλούσια σε ωμέγα λιπαρά, τεκνοποίηση σε μικρότερες ηλικίες και βέβαια χρήση του θηλασμού.

Μεγάλη βοήθεια για τις γυναίκες με μεταστατική νόσο είναι τα νέα φάρμακα που άλλαξαν σημαντικά την επιβίωση και την ποιότητα ζωής τους και να μπορούμε να μιλάμε σήμερα για χρόνια νόσο. Η ελπίδα βέβαια είναι στην έρευνα και ανακάλυψη νέων φαρμάκων και θεραπευτικών χειρισμών. Υπάρχει ενθουσιασμός στην επιστημονική κοινότητα για τα βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια όσο αναφορά την πρόοδο σε νέες θεραπείες και ιδιαίτερα σε αυτές που είναι ακόμα σε ερευνητικό στάδιο ώστε να μπορούμε κάποια στιγμή να μπορούμε να παρέμβουμε  ποιο αποτελεσματικά στην πορεία της μεταστατικής νόσου.