Βορειόχωρα Χίου: Αριούσια Γη 25 Ιουνίου 2016 Αρχίζω Tα ψηλά βουνά δέχονται επίθεση από τη θάλασσα, τα γλυκά νερά τρέχουν να αναμειχθούν με τα αλμυρά, τα χωριά άλλοτε απαντούν μόνο με αντίλαλους κι άλλοτε με κέρασμα σούμας. Επιτέλους, φτάσαμε στα Βορειόχωρα! Στη Βορειοχώρα της Χίου, στην Αριούσα γη, στις ομορφιές ,την ιστορία της μας ταξιδεύει μέσα από το thetravelbook.gr με τα κειμενά της η Όλγα Χαραμή και τις φωτογραφίες του ο Ηρακλής Μήλας. «Μεξικάνικα» χρώματα στο λιμάνι των Καρδαμύλων Η πυξίδα έχει χαλάσει από μέρες, αλλά το ξέρουμε· πάμε Βορρά. Το μαρτυρά η θάλασσα, οι Οινούσσες που διαγράφονται μακρύτερα, οι παράξενες ονομασίες των χωριών –σπαζοκεφαλιές για δυνατούς λύτες– ο αέρας που κατά δω είναι πιο… νησιώτικος. Τα εγκαταλελειμμένα χωριά, τα ρημαγμένα κάστρα, οι ανεμοδαρμένες παραλίες, τα καπετανόσπιτα και οι ναυτικοί από μπρούντζο που αγναντεύουν το πέλαγος. Τα ψηλά βουνά, η Αμανή και το Πελινναίο, οι αναβαθμίδες που μάχονται για λίγες σπιθαμές καλλιεργήσιμης γης, οι συκιές και τα αμπέλια, τα ρεμπικαριά που παίρνουν φωτιά το φθινόπωρο και η σούμα που κατά κανόνα στα βόρεια είναι «καθώς πρέπει» – 40φεύγα βαθμών και άνευ γλυκάνισου. Οι άνθρωποι που εδώ πάνω ξέρουν να φτιάχνουν (και να πίνουν!) κρασί, μιας και ζουν στην αριούσια χώρα, τη γη ενός διάσημου και πανάκριβου στην αρχαιότητα οίνου. Η βίλα Καλούτα, του διευθυντή των μεταλλείων αντιμονίου, στα Αγιάσματα Χώρα – Βροντάδο. Περνάμε το δυσδιάκριτο σύνορο κι αφήνουμε πίσω την πατρίδα των εφοπλιστών και τη Δασκαλόπετρα που φερεται να δίδαξε ο Όμηρος! Μονή Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, παραλία Μερσινίδι, Παντουκιός, Αγιος Ισίδωρος περνούν σαν αστραπή – ο Βορράς μάς περιμένει! Στον μεγάλο κόλπο Δελφίνι, δεν μπορούμε να κάνουμε τα στραβά μάτια… Ο μεγαλύτερος φυσικός κόλπος του νησιού που αναφέρεται ότι χρησιμοποίησαν ως βάση οι Αθηναίοι κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο αλλά και οι Βυζαντινοί, αξίζει μια στάση. Κάποιοι ερασιτέχνες ψαράδες ρίχνουν τα καλάμια τους στο γαλήνιο λιμανάκι της Λαγκάδας. «Δεν έρχεται πολύς κόσμος εδώ ε;» τους ρωτάμε, «Καθίστε λίγο ακόμα και θα δείτε τι θα γίνει…» απαντά. Στις ψαροταβέρνες του χωριού οι Χιώτες κάνουν απόβαση τα Σαββατοκύριακα. Να φεύγουμε, ώρα είναι να μας πιάσει η μυρωδιά του χταποδιού… Ο δρόμος μετά τη Λαγκάδα είναι υπό κατασκευή –στο τσακ αντιλαμβανόμαστε ότι πρέπει να στρίψουμε αριστερά προς Πιτυούς (ή Πιτυός). Εδώ που τα λέμε, όλο το νησί χρειάζεται ένα οδικό ρεκτιφιέ! Το συμπαθητικό χωριουδάκι είναι κτισμένο σε μεσαιωνικά αρχιτεκτονικά πρότυπα και εντυπωσιάζει με τον αναστηλωμένο πύργο του. Ανηφορίζουμε τη σιδερένια σκάλα πάνω από τον γκρεμό αλλά… τρώμε πόρτα. Τα κλειδιά τα έχει η Αρχαιολογική Υπηρεσία και ελλείψει προσωπικού κανείς δεν τον ανοίγει. Κρίμα. Δεν έχεις συχνά την ευκαιρία να δεις έναν πύργο εκ των έσω… Οι Πιτυούσοι όμως εκτός από τον πύργο τους έχουν ένα φημισμένο ταβερνάκι όπου δεν «τρως» ποτέ πόρτα. Εχουν κι έναν άγιο ολόδικό τους, τον Αγιο Γεώργιο τον Χιοπολίτη τον εκ Πιτυούς! Χαμηλότερα μέσα στο βραχώδες τοπίο εντοπίζουμε το μονοπάτι που οδηγεί στο περίφημο κάστρο της Γριάς. Λέγεται ότι η θέση οχυρώθηκε από την ελληνιστική εποχή, το κάστρο κατασκευάστηκε στους μεσαιωνικούς χρόνους κι ακόμη ότι χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο των Ελλήνων σε μια σκληρή μάχη με τους Τούρκους. Μόνον 20 λεπτά ανάβαση απαιτείται αλλά ο λόφος της Γριάς μάς φαίνεται πραγματικά… βουνό! Εκεί, στα ψηλά, απ’ όπου η θέα στα Καρδάμυλα δεν συγκρίνεται με καμία άλλη, σώζονται ακόμη δύο πύργοι και καθήκοντα υπερασπιστή έχει αναλάβει ένα κοπάδι αγελάδων… Τιμώντας τα παντελόνια τους, οι ταύροι ανασηκώνονται, μας κοζάρουν, μετακινούνται δήθεν ατάραχα και μας αναγκάζουν σε γκροτέσκα ακροβατικά και τακτική φυγή! Ο ορισμός της ναυτοσύνης Λιβανός, Τσάκος, Φιστές, Φράγκος: βαριά ονόματα υπογράφουν τα Καρδάμυλα… Η πατρίδα των καπεταναίων, των ναυτικών, των εφοπλιστών σου βάζει απ’ την αρχή όρια… Πρώτη γνωριμία με τα Ανω Καρδάμυλα: Ο οχυρωματικός οικισμός είναι ιδιαίτερα ατμοσφαιρικός και προσφέρεται για βόλτες. Ωραία πέτρινα σπίτια κάποια από τα οποία έχουν μετατραπεί σε ξενώνες, υπέροχη πλατεία! Παλιά Ποταμιά. Μια πλάκα εντοιχισμένη στον τοίχο του σχολείου αναγράφει τα ονόματα των οικογενειών που εγκατέλειψαν το χωριό τη δεκετία του ’60 Αναζητώντας το μυστικό της επιτυχίας κατηφορίζουμε στο Μάρμαρο. Το λιμάνι που γνώρισε λύπες και χαρές με το πήγαινε-έλα των ναυτικών (Καρδαμυλίτης ναυτικός και Καρδαμυλίτισσα μάνα αγναντεύουν αμφότεροι τη θάλασσα), δείχνει πολύ ήσυχος (για το μέγεθός του!), τα σπίτια μοιάζουν σφαλισμένα καιρό… «Οι περισσότεροι Καρδαμυλιώτες είναι ακόμη ναυτικοί. Κι όσοι ζουν εδώ τα σπίτια των ναυτικών και των εφοπλιστών προσέχουν», μας ψιθυρίζει κάποιος αλλά αρνείται να μας υποδείξει κάποια από αυτά. Μας δείχνει όμως τις Οινούσσες: «Να, εκεί, πίσω από τον κάβο είναι». Άλλος εφοπλιστικός τόπος κι αυτός! Λαιμός, Πατέρας, Χατζηπατέρας… Να συνεχίσω; Η Βολισσός προσελκύει επισκέπτες με την αύρα της και τις ωραίες παραλίες της Υπό τους ήχους ενός τούρκικου αμανέ που πιάνει το ράδιο περνάμε από το Ναγό και το Γιόσωνα. Απλώνουν τις υπέροχες βοτσαλωτές παραλίες και τα «πάνω στο κύμα» σπιτάκια τους, αλλά τέτοια εποχή ούτε θηλυκιά γάτα δεν κυκλοφορεί – και να φανταστείς ότι εδώ τα καλοκαίρια έχει μποτιλιάρισμα! Το τοπίο αγριεύει, το υψόμετρο ανεβαίνει, το Πελινναίο υψώνει επιβλητικό. Αμάδες, Βίκι και στάση στα Καμπιά. Το κάστρο της Ωριάς κτισμένο πάνω σε ένα μικρό… μετέωρο ξεχωρίζει. Παρότι κουβαλά τον ίδιο θρύλο με όλα τα συνονόματα κάστρα της Ελλάδας εμφανίζει ακόμη ένα, πιο ενδιαφέρον παραμύθι που… έχει και δράκο! Τα όμορφα Καμπιά, όπως όλα τα χωριά της περιοχής, αγναντεύουν θάλασσα Από το χωριό ξεκινά και η πεζοπορική διαδρομή που διασχίζει το ομώνυμο φαράγγι. Η κατάβαση μοιάζει παιχνιδάκι. Γεφυράκια και μικροί καταρράκτες προσφέρουν μια γαλήνια διαδρομή που καταλήγει σε λιγότερο από 1,5 ώρα στην παραλία. Στην επίπονη επιστροφή όμως… όλα μοιάζουν τόσο μα τόσο διαφορετικά! Μετά τα Καμπιά ο κεντρικός δρόμος των βορειόχωρων στρέφεται νότια και για να βγεις στο βορειοδυτικό τμήμα πρέπει να κατηφορίσεις αρκετά. Η διαδρομή περνά από μερικά συμπαθέστατα χωριά. Κάπου προς το τέλος της συναντά τη Μονή Μουνδών, ένα μεταβυζαντινό μοναστηράκι αφιερωμένο στην… πέτρα που φημίζεται για τις τοιχογραφίες του που φιλοτέχνησε το 1738 ο λαϊκός ζωγράφος Κωνσταντίνος Καταρράκτης. Το απίθανο τέμπλο στην Παναγιά Αγιογαλούσαινα «Μόλις μπείτε στον ναό θα νιώσετε ότι είστε στις σελίδες ενός θρησκευτικού κόμικς!», μας είχε πει ένας Χιώτης φίλος παροτρύνοντάς μας να εντοπίσουμε τον διάβολο. Τελικά κανέναν διάβολο δεν εντοπίσαμε γιατί ένα άλλο… διαβολάκι, η «μάγισσα» Βολισσός μάς ξελόγιασε. Η μάγισσα του βορρά Η Βολισσός σε κερδίζει με συνοπτικές διαδικασίες. Ο δρόμος σε φέρνει αιφνίδια πρόσωπο με πρόσωπο με τις παλιές γειτονιές της που κρέμονται κάτω από το βυζαντινό κάστρο εκδηλώνοντας μια απίστευτη αμεσότητα και εξωστρέφεια, που όπως θα διαπιστώσεις, μεταφέρεται και στους ανθρώπους! Λένε πως εδώ βρισκόταν μια αρχαία πόλη, η Βολίσκος, ή ότι η Βολισσός πήρε το όνομά της από τον Βελισσάριο, στρατηγό του Ιουστινιανού. Λένε ακόμη ότι εδώ γεννήθηκε ή έζησε ο Ομηρος. Και τι δεν λένε! Μακριά από τα θρυλούμενα, η Βολισσός διαφεντεύει εδώ και αιώνες τη ΒΔ Χίο. Περπατάμε στις παλιές γειτονιές με τα πέτρινα σπίτια, κάποια από τα οποία έχουν μετατραπεί σε ωραίους ξενώνες, ανηφορίζουμε στο κάστρο, παρατηρούμε τις οχυρώσεις και αγναντεύουμε τον μικρό εύφορο κάμπο της. Η πολιτεία μοιάζει να διατηρεί κάτι από τη βυζαντινή λάμψη της κι αυτό το κάτι είναι που έχουν εκτιμήσει όχι μόνο επισκέπτες αλλά και Χιώτες ή ξένοι, που επέλεξαν να ζήσουν εδώ. Ενας από αυτούς είναι ο Γιάννης Μακριδάκης, ο επιτυχημένος συγγραφέας με τον περιπετειώδη βίο που εγκατέλειψε κάποτε τη σίγουρη δουλειά του καθηγητή, αρνούμενος να αποδεχτεί τον… άνευ νοήματος κύκλο του χρήματος. Ο Γιάννης Μακριδάκης στο κτήμα του, στη Βολισσό. Μέχρι το 2010 εξέδιδε το περιοδικό Πελινναίο, το οποίο βάφτισε για χάρη του παρθένου βουνού, που τελευταία απειλείται Πήρε τα βουνά και άρχισε να ανακαλύπτει τη Χίο, πράξη ακατανόητη στους ντόπιους, που τον οδήγησε μέχρι και στο στόχαστρο της ΕΥΠ, αλλά κυρίως στην έκδοση του περιοδικού Πελινναίο, μιας εγκυκλοπαίδειας της Χίου σε τεύχη! Δηλώνει αγρότης και οπαδός της «αποανάπτυξης», συλλέγει σπόρους, δουλεύει τη γη, παρατηρεί τα φυτά του να μεγαλώνουν, και παρεμπιπτόντως, γράφει και τα δημοφιλή βιβλία του! Η αύρα της Αμανής Η υπόλοιπη Βορειοδυτική Χίος είναι εξίσου γοητευτική. Εδώ δεσπόζει η Αμανή και γύρω της υπάρχουν αρκετά χωριά, πολλά από τα οποία εγκαταλελειμμένα. Ενα από τα γοητευτικότερα είναι η Παλιά Ποταμιά, ο «μικρός» Ανάβατος, όπως αποκαλείται. Συνεχίζουμε βόρεια: Πισπιλούντα, Χάλανδρα, Αφροδίσια, Κέραμος… Μα πόσα όμορφα χωριά χωράει ένα νησί; Στη Βόρεια Χίο πολλά, αφού τα περισσότερα εγκαταλείφθηκαν τη δεκαετία του ’60 και ο άνθρωπος έπαψε να τα απειλεί με τα έργα του… Μέχρι τότε σχεδόν όλοι οι κάτοικοι της περιοχής εργάζονταν στα μεταλλεία αντιμονίου απέναντι από την Κέραμο. Στη διάτρητη πλαγιά διατηρούνται ακόμη οι στοές, η τεράστια καμινάδα, τα κτίρια που ίσως κάποτε γίνουν μεταλλευτικό πάρκο. Η σκάλα φόρτωσης βρίσκεται στα Αγιάσματα, την παραλία με τα ιαματικά λουτρά που προσελκύουν τους ηλικιωμένους. Λίγο μακρύτερα βρίσκονται τα Λεπτόποδα, η… «Ελβετία της Χίου» όπως αποκαλούνται, όπου «λειτουργεί» ένα… αυτοδιαχειριζόμενο καφενεδάκι. Φτιάχνεις τον καφέ σου, αφήνεις όσα χρήματα θέλεις και… ο τελευταίος να κλείσει την πόρτα! Στο βορειότερο δρόμο της Χίου το βλέμμα αμολιέται ασυγκράτητο στη θάλασσα. Στο βάθος φαίνεται η Λέσβος. Το Πλωμάρι πρέπει να είναι. Σε αντίθεση με τους γείτονες που κατέχουν τα μυστικά του ούζου, εδώ οι άνθρωποι φυλούν το μυστικό του κρασιού. Η φημισμένη στην αρχαιότητα Αριουσία χώρα έδινε έναν εξαίρετο οίνο που οι Ρωμαίοι τιμούσαν ιδιαίτερα. Αυτό το κρασί προσπαθεί να αναβιώσει μια παρέα ανθρώπων στον Εγρηγορό. Δεν ξέρουμε αν πετυχαίνουν την «αρχαία» γεύση, δεν έχει σημασία άλλωστε. Το θέμα είναι πως χάρη στο οινοποιείο οι αμπελώνες αλλά και τα γύρω χωριά ζωντανεύουν. Η Καρδαμυλίτισσα περιμένει Απόγευμα φτάνουμε στο Αγιο Γάλα. Σπήλαιο και εκκλησία είναι κλειδωμένα. Μια γιαγιούλα μάς οδηγεί στον κ. Γιάννη Κολοκυθά. «Στο σπήλαιο βρήκαν ίχνη ανθρώπινης παρουσίας από τη νεολιθική εποχή. Είναι επισκέψιμο όμως μετά τον Μάιο», μας λέει καθώς ξεκλειδώνει τη βυζαντινή εκκλησία της Παναγιάς Αγιογαλούσαινας. Στριφογυρίζει σαν ανήσυχη μέλισσα ανάβοντας τα καντήλια και θυμιατίζοντας καθώς εμείς έχουμε μείνει ενεοί μπρος στο απίστευτης τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο, που επιπλέον είναι και ζωγραφιστό και ένα από τα παλαιότερα της Χίου! Μας οδηγεί στα ενδότερα, μέσα στο σπήλαιο όπου βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Αννας και ακόμη βαθύτερα Αγίασμα, το Αγιο Γάλα. Γίνονται ακόμη θαύματα στην Αγία Μαρκέλλα! Μας πήρε η ώρα πάλι… Κατηφορίζουμε προς Βολισσό. Μια βαριά συννεφιά κρύβει τον ήλιο και μοιάζει σταλμένη από μια ανώτερη δύναμη. Είναι που περνάμε τον Μελανιό, φαίνεται, ο οποίος έχει συνδεθεί με τη Σφαγή της Χίου. Κατηφορίζουμε ολοταχώς προς την Αγία Μαρκέλλα, το μεγάλο προσκύνημα. Ενα βαρύ από τη συννεφιά ηλιοβασίλεμα αντικατοπτρίζεται στον χείμαρρο που εκβάλλει στη δημοφιλή παραλία και δραματοποιεί ακόμη περισσότερο τον τόπο μαρτυρίου της προστάτιδας του νησιού. Μένουμε να το κοιτάμε μαγεμένοι. Το σύγχρονο μοναστήρι πίσω μας βυθίζεται σταδιακά στο σκοτάδι. Η νύχτα καταπίνει όλους τους θρύλους κι όλα τα θαύματα της Αγίας. Δεν χρειάζεται να τα μάθουμε. Το θαύμα που βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας, αρκεί για να προσκυνήσουμε τη χάρη της! Share Tweet Share
