Το Ηραίον της Περαχώρας

Απ’ το χθες…στο σήμερα…και στο αύριο

Το Ηραίον, ο πανέμορφος αυτός τόπος στον οποίος ο Θεός χάρισε άφθονο φυσικό κάλλος, κατέχει τη δυτικότερη άκρη της χερσονήσου της Περαχώρας, που βρίσκεται απέναντι της Κορίνθου και του Κιάτου. Είναι προσιτό δια ξηράς από το Λουτράκι.

Οι επισκέπτες που φθάνουν για πρώτη φορά εδώ, γοητεύονται από την ησυχία, την ομορφιά και την καθαριότητα του αρχαιολογικού χώρου. Κάποιοι άνθρωποι φροντίζουν σταθερά γι’ αυτό, με αίσθημα ευθύνης και ανιδιοτέλεια και τιμούν, τόσο την Ιστορία μας, όσο και την ανθρώπινη υπόσταση. Ας εξετάσουμε όμως πρώτα την Ιστορία:

«Ήδη στον8ο π.Χ. αιώνα, γράφει ο Παυσανίας, «σε όλη την χερσόνησο ήταν εγκατεστημένοι Κορίνθιοι (παλαιότερα Μεγαρείς, που είχαν εκδωρισθεί πριν από τους Κορίνθιους κι αυτοί είχαν ιδρύσει το Ηραίο).

Με ανασκαφές που έγιναν (1930-33) μελετήθηκαν ιδιαίτερα, στην περιοχή αυτή, τα δύο γειτονικά ιερά που ήταν αφιερωμένα στην Ήρα; Της ακραίας και της λιμενίας. Η έρευνα επεκτάθηκε και στην ενδοχώρα ως τη λιμνοθάλασσα της Βουλιαγμένης (σε απόσταση μεγαλύτερη των τριών χιλιομέτρων προς ανατολάς), γιατί παντού διατηρούνται θεμέλια κατοικιών, υδατοδεξαμενές, τμήματα αρχαίων δρόμων και λείψανα οχυρώσεων).

Υπήρχε εκεί μια σημαντική πόλη που ονομαζόταν κι αυτή Ηραίον (ή Ήραιον), με αραιές συνοικίες, σε μερικές από τις οποίες βεβαιώθηκαν κατάλοιπα από εγκαταστάσεις αρχαιότερες του Ηραίου (όστρακα νεολιθικά, πρώϊμα ελλαδικά, τάφοι και όστρακα μυκηναϊκά). Το όνομα της λίμνης ήταν κατά μια γνώμη Εσχατιώτης. Αν και δεν ήταν ανοιχτή προς τη θάλασσα, το νερό της ήταν αλμυρό. Από τη θάλασσα τη χώριζε λωρίδα ξηράς πλάτους 6 μέτρων και μήκους 86 μέτρων.

Η πόλη του Ηραίου χρησιμοποιούσε ως λιμάνι το μικρό όρμο κάτω απ’ το βράχο του σημερινού φάρου. Εκεί ήταν το τέμενος της ακραίας Ήρας με τα σημαντικά αναθήματα των γεωμετρικών χρόνων και αρχαϊκών χρόνων. Λίγο ανατολικότερα ανασκάφηκε το ιερό της λιμενίας Ήρας με εξίσου σημαντικά αναθήματα.

Ανάμεσα στα δύο ιερά είχε χτιστεί γύρω στο 400 π.Χ. μια στοά του λιμανιού. Διατηρούνται και αναλήμματα αρχαιότερα και νεότερα, που είχαν γίνει χάριν της αγοράς, η οποία βρισκόταν στην ίδια θέση».

Αυτά είναι τα στοιχεία που μας δίνει ο Παυσανίας μέσα από την «Ελλάδος Περιήγησις» του Ν. Παπαχατζή, στα οποία αξίζει να προσθέσουμε την καταλυτική σημασία του ανθρώπινου παράγοντα στο κεφάλαιο των αρχαιολογικών ανασκαφών.

«Ένα ιερό ιδιαίτερα φορτισμένο», είναι το Ηραίον της Περαχώρας, «όχι για τη λατρεία της Ήρας, αλλά και για έναν επιπλέον λόγο. Οι αρχαιολογικοί χώροι είναι ενίοτε φορτισμένοι είτε για τα μνημειακά κατάλοιπα, είτε για τη σημασία τους (τη λατρεία τους δηλαδή) είτε και για τη φόρτιση που έχουν εξαιτίας του ονόματος του ανασκαφέα ή του προσώπου του ανασκαφέα .

Στο Ηραίον, λοιπόν, δεν είναι ένας τυχαίος ανασκαφέας, είναι ο Hamphrey Payne, ο οποίος εγκατέλειψε αυτό τον βίο μόλις 35 χρονών, έχοντας όμως προλάβει να δημοσιεύσει τρεις πολύ σημαντικές μονογραφίες. Ήταν ένα αστέρι της αρχαιολογίας, ένα λαμπρό μυαλό, ένας άνθρωπος που έφυγε πολύ νέος και είναι για μας τόσο άρρηκτα συνδεδεμένος με αυτό το χώρο, που η οποιαδήποτε παρέμβαση μας είναι ταυτόχρονα κι ένας φόρος τιμής γι’ αυτό το Βρετανό αρχαιολόγο».

Φεύγοντας απ’ το Ηραίο, παίρνουμε μαζί μας τους ήχους της θάλασσας και των δέντρων, το θρόϊσμα του ανέμου και τη μυρωδιά της γης… το ιερό της θεάς σιωπηλό και ακίνητο, στέλνει στο φως του δειλινού ένα ύστατο «Χαίρε» στον Hamphrey Payne  τον «Τζέημς Ντιν» της Αρχαιολογίας.