Οι Αληθινοί λόγοι πίσω από την Αναβλητικότητα μας…

Στους  αληθινούς λόγους  πίσω από τους οποίους κρύβεται η  Αναβλητικότητα μας, αναφέρεται στο άρθρο της η ψυχολόγος -παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου.

Πώς θα σταματήσετε να αναβάλλετε τα πάντα;

Όλο λέτε «θα κάνω αυτό», «θα κάνω εκείνο» και τελικά καταλήγετε πάλι να χαζεύετε στο κινητό ή στο ίντερνετ ή να βλέπετε τηλεόραση ή να εκμεταλλεύεστε οποιαδήποτε δικαιολογία και αφορμή για να διακόψετε. Κάθε φορά μετανιώνετε και λέτε ότι θα είναι η τελευταία αλλά ποτέ δεν είναι…

Όλοι μας το έχουμε κάνει. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο καθένας από εμάς μπορεί να «χαζεύει» στο κινητό ή στον υπολογιστή χάνοντας τον χρόνο μας αντί να ασχοληθούμε με κάτι που πρέπει να γίνει. Στοιχεία από το Πανεπιστήμιο DePaul στο Σικάγο, έχουν δείξει ότι περίπου το 20% των ανθρώπων στις ΗΠΑ χρονοτριβούν σε μόνιμη βάση. Ωστόσο όταν αυτή μας η συνήθεια γίνεται χρόνια, κρύβει ένα πρόβλημα στο οποίο είναι σημαντικό να αναζητήσουμε λύση.

Οι αληθινοί λόγοι πίσω από την αναβλητικότητα

Η αναβλητικότητα ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς μας, δεν οφείλεται στο ότι απλά βαριόμαστε να κάνουμε κάτι ούτε η «φτωχή» μας ικανότητα να διαχειριζόμαστε σωστά τον χρόνο μας, όπως ήταν έως πολύ πρόσφατα η επικρατέστερη άποψη . Πολύ περισσότερο από αυτό, σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση από το Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι που έγινε το 2007, είναι ένας τρόπος «αυτομομφής, αυτοτιμωρίας » που δεν πρέπει να ταυτίζουμε με την τεμπελιά. Οι αναβλητικοί άνθρωποι δεν αποφεύγουν να κάνουν κάτι επειδή απλά βαριούνται το συγκεκριμένο καθήκον. Δεν αποφεύγουν μόνο συγκεκριμένα πράγματα επειδή δεν τους εμπνέουν ή δεν τους ευχαριστούν. Αναβάλλουν σχεδόν τα πάντα. Από μία «αγγαρεία» στη δουλειά τους, την έγκαιρη υποβολή της φορολογικής τους δήλωσης, να αλλάξουν καριέρα παρότι μπορεί να είναι δυστυχισμένοι εκεί που είναι τώρα, αλλά και το να μαγειρέψουν, να ξεκινήσουν γυμναστήριο, να κανονίσουν μία έξοδο με τους φίλους τους, να οργανώσουν ένα ταξίδι… Μάλιστα, έχουν επίγνωση ότι αυτό το χαρακτηριστικό τους δεν τους ωφελεί και παρόλ’ αυτά δεν αποφασίζουν να το εγκαταλείψουν. Ο λόγος για τον οποίο φέρονται έτσι όμως δεν είναι απλά ότι δυσκολεύονται να κάνουν σωστή διαχείριση του χρόνου τους. Τα αίτια είναι βαθύτερα.

Δεν αντέχουμε τα αρνητικά συναισθήματα

Ένας από τους λόγους που φαίνεται να ευθύνονται, σύμφωνα και με έρευνα του Πανεπιστημίου Carleton στην Οτάβα, είναι η αδυναμία να διαχειριστούμε τα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να μας δημιουργεί αυτό με το οποίο πρέπει να ασχοληθούμε. Άγχος, ανία, απογοήτευση, δυσφορία κ.λπ. Στην ουσία τα αρνητικά συναισθήματα που μας γεννάει η ιδέα της ενασχόλησης με κάτι, υπερνικάνε τον τελικό μας σκοπό που μπορεί να είναι κάτι που θα μας ευχαριστούσε ιδιαίτερα. Π.χ. η ιδέα να καθαρίσουμε το σπίτι μας μας κάνει να βαριόμαστε παρότι έχουμε χρόνο να το κάνουμε και παρότι ένα καθαρό σπίτι μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα. Ή η ιδέα να οργανώσουμε ένα ταξίδι μας «αποδιοργανώνει» είτε γιατί μας αγχώνει, είτε γιατί δεν πιστεύουμε ότι μπορούμε να το κάνουμε κ.ο.κ., παρότι θέλουμε πολύ να ταξιδέψουμε και παρότι ξέρουμε ότι πιθανότατα θα περνούσαμε τέλεια. Έτσι το αναβάλλουμε.

 Δε βλέπουμε μπροστά

Ένας ακόμη λόγος για τον οποίο μπορεί να είμαστε αναβλητικοί, σύμφωνα και με ψυχολόγους του U.C.L.A. Anderson School of Management, είναι το ότι είμαστε «προγραμματισμένοι» να ζούμε στο τώρα και να επικεντρωνόμαστε στην «πρόσκαιρη» επιβίωσή μας. Σύμφωνα με έρευνες, οι άνθρωποι δεν μπορούμε εύκολα να φανταστούμε τον μελλοντικό εαυτό μας ως κομμάτι αυτού που είμαστε τώρα. Έτσι, ο εγκέφαλός μας, θεωρεί ότι τα πράγματα που αναβάλλουμε και τα αρνητικά συναισθήματα που μπορούν να πηγάσουν από αυτό, αφορούν κάποιον άλλον και δεν είναι δικό μας πρόβλημα. Μέχρι βέβαια που τελικά ερχόμαστε αντιμέτωποι μαζί τους.

 Δεν αντέχουμε να αγχωνόμαστε

Επιπλέον, όταν κάτι μας αγχώνει, η πρώτη μας αντίδραση είναι να μην ασχοληθούμε με αυτό καθώς ο εγκέφαλός μας το εκλαμβάνει ως «απειλή» την οποία νιώθουμε την ανάγκη να εξουδετερώσουμε το συντομότερο δυνατό. Έτσι, παρότι αυτό που θα μας αγχώσει περισσότερο είναι να το αφήσουμε για μια άλλη στιγμή, επιλέγουμε να το αναβάλουμε παρά να «στρωθούμε» και να το βγάλουμε από τη λίστα μας. Έτσι, επειδή η αναβολή ενός «δύσκολου» εγχειρήματος, μας προσφέρει μια προσωρινή ανακούφιση (αφού αποφύγαμε το πρωταρχικό αρνητικό συναίσθημα), καταλήγουμε να το κάνουμε ξανά και ξανά. Είναι δηλαδή κάτι σαν εθισμός.

 Η αυτοπεποίθησή μας πάσχει

Όταν η αυτοεκτίμησή μας είναι χαμηλή ,δεν εμπιστευόμαστε τις δυνατότητές μας και θεωρούμε ότι δεν θα καταφέρουμε να ολοκληρώσουμε κάτι ή ότι μπορεί να το ολοκληρώσουμε αλλά όχι ικανοποιητικά, συχνά προτιμάμε να μην το ξεκινήσουμε καν.

 Άλλοι λόγοι

Η αναβλητικότητα μπορεί να είναι αποτέλεσμα καταστάσεων όπως η ΔΕΠ-Υ καθώς όταν η προσοχή μας αποσπάται εύκολα είναι και πιο εύκολο να μην μπορούμε να συγκεντρωθούμε στην οργάνωση και εκτέλεση καθηκόντων. Άλλες καταστάσεις στις οποίες μπορεί να οφείλεται η αναβλητικότητα είναι η κατάθλιψη και το άγχος αλλά και η τελειομανία μας ενώ μπορεί να ευθύνεται και το ότι έχουμε μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον στο οποίο η αναβλητικότητα «ανθούσε».

Η αναβλητικότητα βλάπτει σοβαρά την υγεία

Όσο περισσότερο αναβάλλουμε να κάνουμε κάτι όμως, τόσο συσσωρεύονται τα αρνητικά συναισθήματα γύρω από αυτό με αποτέλεσμα να νιώθουμε όλο και πιο παγιδευμένοι σε έναν φαύλο κύκλο επιθυμιών, αναβλητικότητας, ενοχών, ματαίωσης και απογοήτευσης από τον ίδιο μας τον εαυτό. Έτσι τελικά, η αναβλητικότητά μας γίνεται ένα χρόνιο πρόβλημα που έχει αντίκτυπο στην παραγωγικότητά μας ενώ μας προκαλεί στρες και μπορεί να συνδεθεί ακόμα και με κατάθλιψη, γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, χαμηλή αυτοεκτίμηση και ό,τι μπορεί να σημαίνουν όλα αυτά (ψυχοσωματικά προβλήματα όπως στομαχόπονο, ζαλάδες, υπέρταση κ.ο.κ.). Είναι λοιπόν…

… ώρα για δράση!

Συγχωρήστε τον εαυτό σας

Το να περνάμε τον χρόνο μας κατηγορώντας τον εαυτό μας για όλον τον καιρό που χάσαμε, το μόνο που μας προσφέρει είναι να χάνουμε ακόμα περισσότερο χρόνο. Όταν όμως καταφέρνουμε να φερθούμε στον εαυτό μας με καλοσύνη και να τον συγχωρέσουμε γι’ αυτή του την αδυναμία, είναι πιθανότερο να προχωρήσουμε. Έρευνα που έγινε το 2010 ( Procedia Social and Behavioral Sciences 5), έδειξε ότι οι συμμετέχοντες φοιτητές που κατάφεραν να συγχωρέσουν τον εαυτό τους για την αναβλητικότητα που επέδειξαν την προηγούμενη φορά που έπρεπε να είχαν προετοιμαστεί για τις εξετάσεις τους, κατάφεραν να εργαστούν πιο αποδοτικά την επόμενη.

Σε άλλη έρευνα του 2012 από το Πανεπιστήμιο του Sheffield, φάνηκε ότι οι αναβλητικοί άνθρωποι έχουν πολύ υψηλά επίπεδα στρες ενώ ταυτόχρονα είναι σκληροί με τον εαυτό τους. Όταν όμως συμβαίνει αυτό, γινόμαστε πολύ πιο ευάλωτοι. Αντίθετα, σύμφωνα με αρκετές μελέτες, όταν δείχνουμε αγάπη και κατανόηση στον εαυτό μας για τις αδυναμίες του, δημιουργείται ένα προστατευτικό «πεδίο» που τελικά μας βοηθάει να τις ξεπεράσουμε και να κινητοποιηθούμε.

Θυμηθείτε τα «κατορθώματά» σας

Κάθε φορά που κάτι σας αγχώνει, προσπαθήστε να θυμηθείτε κάτι αντίστοιχο στο παρελθόν που επίσης σας άγχωνε αλλά τελικά το καταφέρατε.

Δείτε το δάσος και όχι το δέντρο

Προσπαθήστε να μην αποσκοπείτε στην πρόσκαιρη ανακούφιση που θα νιώσετε όταν «τη γλιτώσετε» κι αυτή τη φορά. Αντίθετα, βρείτε κίνητρο στο κέρδος που θα έχετε όταν επιτέλους σταματήσετε να αναβάλετε αυτό που έχετε να κάνετε. Π.χ. πόσο καλά θα νιώσετε με τον εαυτό σας ή πόσο θα χαρεί κάποιος που αγαπάτε, τι ωραία θα περάσετε όταν φτάσετε στον προορισμό σας κ.ο.κ.

… ή το ακριβώς αντίθετο

Αν το να οραματιστείτε όσα έχετε να κερδίσετε, δε σας είναι αρκετό, ίσως σας βοηθήσει να σκεφτείτε το αντίθετο. Τις συνέπειες δηλαδή που θα έχει η αναβλητικότητά σας. Γκρίνια από τους συναδέλφους σας, να κλειστείτε μέσα το ΣΚ για να τα προλάβετε όλα τελευταία στιγμή κ.ο.κ.

Απλά ξεκινήστε

Πείστε τον εαυτό σας να κάνει απλά το πρώτο βήμα από ό,τι έχετε να κάνετε. Π.χ. σηκωθείτε και βάλτε τα ρούχα στο πλυντήριο. Ανοίξτε το word στον υπολογιστή. Μην σκεφτείτε ότι πρέπει να τελειώσετε κάτι. Απλά ότι πρέπει να το αρχίσετε. Αν κάνετε έστω κι αυτό, είναι πιο πιθανό να συνεχίσετε.

Δοκιμάστε τον κανόνα των δύο λεπτών

Δεσμευτείτε να ασχολείστε με κάτι που συνήθως αναβάλλετε, έστω για μόλις δύο λεπτά την ημέρα. Αν π.χ. τα πιάτα έχουν γίνει στοίβα στο νεροχύτη σας, ξεκινήστε να πλένετε ό,τι μπορείτε μέσα σε μόνο δύο λεπτά. Ή τακτοποιήστε το δωμάτιό σας πάλι μένοντας σε ό,τι

μπορείτε να κάνετε μέσα στον ίδιο χρόνο. Ή βάλτε τα αθλητικά σας και πείτε ότι θα τρέξετε μόνο γύρω από το τετράγωνο… Γρήγορα θα συνειδητοποιήσετε –με έκπληξη- ότι σε αυτό το τόσο μικρό διάστημα, μπορείτε να κάνετε πολλά περισσότερα απ’ όσα νομίζατε. Συν του ότι αν ξεκινήσετε, δύσκολα θα σταματήσετε μετά τα δύο πρώτα λεπτά.

Υπονομεύστε τους πειρασμούς…

Αν όταν πάτε να δουλέψετε σας αποσπούν λ.χ. τα social media βάλτε τις ειδοποιήσεις σε σίγαση. Ή ζητήστε από κάποιον να κρύψει το τηλεκοντρόλ της τηλεόρασης κάπου που δε γνωρίζετε… Κάντε δηλαδή ό,τι μπορείτε για να δυσκολέψετε την πρόσβασή σας σε ό,τι μπορεί να αποσπά την προσοχή σας.

…αλλά διευκολύνετε τον στόχο

Αν π.χ. θέλετε να δείτε οπωσδήποτε τους φίλους σας, κανονίστε να το κάνετε αμέσως μετά τη δουλειά και όχι να γυρίσετε πρώτα σπίτι και να ξαναβγείτε. Γιατί έτσι, το πιθανότερο είναι απλά να μείνετε εκεί. Ή αν έχετε να γράψετε μια απαιτητική εργασία, πηγαίνετε σε μια βιβλιοθήκη όπου θα είναι σχεδόν αδύνατο κάτι να σας αποσπάσει την προσοχή κ.ο.κ.

-Δοκιμάστε κάθε πιθανό «κόλπο»

-Κάντε λίστες με τα πράγματα που πρέπει να κάνετε και κολλήστε τες σε εμφανές σημείο. Αποφύγετε τις μακριές λίστες που είναι σχεδόν βέβαιο ότι δε θα ακολουθήσετε. Καταγράψτε κάθε μέρα όσα νομίζετε ότι είναι όντως εφικτά ακόμα και αν είναι μόνο 1-2 πράγματα.

-«Σπάστε» τον μεγάλο στόχο σε μικρά, εφικτά βήματα.

-Μιλήστε σε άλλους για τα σχέδιά σας έτσι ώστε να νιώσετε «εκτεθειμένοι» απέναντί τους και να αναγκαστείτε να τα πραγματοποιήσετε έστω και μόνο για να αποφύγετε ερωτήσεις και σχόλια από μέρους τους.

-Υποσχεθείτε στον εαυτό σας μια ανταμοιβή αν τα καταφέρετε. Φροντίστε όμως η ανταμοιβή να μην είναι κάτι που μπορεί να σας αποσπάσει την προσοχή. Μην πείτε π.χ. αν γράψω μία σελίδα, θα περάσω μία πίστα από το αγαπημένο μου βιντεοπαιχνίδι και μετά θα ξαναρχίσω.

-Ζητήστε από κάποιον να σας «τσεκάρει». Έναν φίλο, έναν συνάδελφο κ.λπ.

-Δεσμευτείτε να «χάνετε» κάτι, κάθε φορά που γίνεστε αναβλητικοί. Π.χ. να κερνάτε έναν συνάδελφο κ.λπ. Σα να βάζετε ένα στοίχημα.

-Προσπαθήστε να ασχολείστε πρώτα με ό,τι βρίσκετε πιο βαρετό.

-Βάλτε χρονικά περιθώρια για να ολοκληρώσετε κάθε βήμα. Π.χ. Σε 5 λεπτά πρέπει να έχω στείλει αυτό το mail που έπρεπε να είχα στείλει από χτες.

-Κάντε τα πράγματα αμέσως μόλις προκύπτουν, αν είναι εφικτό, ώστε να μη μαζεύονται. Μη χρησιμοποιείτε δικαιολογίες του τύπου «θα το ξεκινήσω αργότερα που θα έχω περισσότερο χρόνο», ή «θα το κάνω αλλά θέλω οι συνθήκες να είναι ιδανικές γι’ αυτό καθυστερώ».

-Ξεκινήστε από ό,τι σας είναι πιο εύκολο έτσι ώστε να νιώσετε ότι καταφέρνετε κάτι και να τονώσετε την αυτοπεποίθησή σας για να συνεχίσετε.

-Κανονίστε να κάνετε πράγματα που συνήθως αναβάλλετε με έναν φίλο. Π.χ. να ξεκινήσετε γυμναστική, να αποκτήσετε ένα χόμπι κ.ο.κ. Έτσι ο ένας θα παρακινεί τον άλλον.

-Αναγκαστείτε να το βλέπετε συνέχεια μπροστά σας. Αν π.χ. θέλετε να ταξιδέψετε κάπου αλλά ποτέ δεν οργανώνεστε επί τούτου, βάλτε παντού φωτογραφίες του προορισμού. Ή αφήνετε σε σημειώματα στο ψυγείο και άλλα εμφανή σημεία, το όνομα του φίλου που όλο λέτε θα πάρετε τηλέφωνο και όλο το «ξεχνάτε».

-Βρείτε κάποιον που σας εμπνέει και κάντε παρέα μαζί του. Αργά ή γρήγορα θα προσπαθήσετε να τον μιμηθείτε.

-Βρείτε τον συνδυασμό που νικάει

Σε κάποιες περιπτώσεις βοηθάει να συνδυάζουμε κάτι που πρέπει να κάνουμε αλλά π.χ. βαριόμαστε και στην ιδέα ακόμα με κάτι που μας ευχαριστεί. Π.χ. να βλέπουμε μία σειρά όσο κάνουμε στατικό ποδήλατο ή σιδερώνουμε, να παίρνουμε τηλέφωνο τους φίλους που έχουμε ν’ ακούσουμε καιρό όταν γυρίζουμε από κάπου με τα πόδια κ.ο.κ.

-Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια

Η αέναη αναβλητικότητα μπορεί να έχει μεγάλο κόστος στη ζωή μας και στην εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Αν λοιπόν, αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να καταφέρετε να την αποτινάξετε μόνοι σας, ζητήστε βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας καθώς όπως είδαμε, κάποιες φορές η αναβλητικότητα μπορεί να είναι ακόμα και σημάδι αγχώδους διαταραχής κ.λπ. Ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο βιώνετε αυτή την κατάσταση και την προσωπικότητά σας, ένας επαγγελματίας θεραπευτής μπορεί να σας βοηθήσει ακολουθώντας επιστημονικές οδούς .

Γράφει η

Αλεξάνδρα Καππάτου

Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος