Βία στο σχολείο: “Τα παιδιά είναι σκληρά!”… Εμείς;

Εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο έχουν τουλάχιστον μία ιστορία να μοιραστούν στην οποία ως θύτες, θύματα ή απλοί θεατές βίωσαν τη “σκληρότητα των παιδιών” στη σχολική ζωή τους.

Είναι μάλιστα τόσο συχνό το φαινόμενο, που πλέον τείνει να θεωρείται δεδομένο στις καθημερινές συζητήσεις, “τα παιδιά είναι αμείλικτα στην κριτική τους”. Για την ακρίβεια, η επιθετικότητα, στα πλαίσια του σχολείου, μεταξύ μαθητών εμφανίζεται κυρίως με άμεσες και έμμεσες μορφές εκφοβισμού.

Στις άμεσες συμπεριλαμβάνονται οι ανοιχτές επιθέσεις εναντίον κάποιου παιδιού, όπως η λεκτική και η σωματική βία, η κοροϊδία, η κλοπή και καταστροφή προσωπικών αντικειμένων (όπου συνήθως πρωτοστατούν τα αγόρια), ενώ ως έμμεσες θεωρούνται ο αποκλεισμός και η απομόνωση του παιδιού από ομαδικές δραστηριότητες, το κουτσομπολιό εναντίον του και οι προσπάθειες αποστέρησής του από τους φίλους του μέσω αρνητικής επιρροής (που συνήθως χρησιμοποιούνται από τα κορίτσια).

Και μπορεί τα κρούσματα βίαιης συμπεριφοράς που εκδηλώνονται στο ελληνικό σχολείο -σύμφωνα με τα πορίσματα ερευνών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου- να είναι ηπιότερα τόσο ως προς τη συχνότητα όσο και ως προς την έντασή τους (συγκριτικά με εκείνα άλλων χωρών), όμως -όπως και το ίδιο υπογραμμίζει- δεν επιτρέπεται να αντιμετωπίζονται ως μια ασήμαντη κατάσταση που μπορούμε να την αγνοήσουμε.

Με άλλα λόγια, δεν νοείται να λαμβάνουμε μέτρα πρόληψης ή αντιμετώπισης, μόνο εφόσον έχουν σημειωθεί περιστατικά, όπως της 11 Μαρτίου 2009, με την πολύνεκρη κατάληξη της ένοπλης εισβολής 17χρονου μαθητή σε σχολείο της Γερμανίας, ή της 2 Φεβρουαρίου 2009, με την καταδικαστική απόφαση των κατηγορούμενων ανηλίκων για τη δολοφονία του 11χρονου μαθητή στη Βέροια, άλλα και  τόσα άλλα περιστατικά που έχουν συμβεί στο πέρασμα των χρόνων μέχρι σήμερα.

Επαγγελματίες ποικίλων κλάδων (κοινωνιολόγοι, εγκληματολόγοι, ψυχίατροι κ.α.) έχουν ασχοληθεί με την έρευνα και την ερμηνεία του φαινομένου της επιθετικότητας, διαμορφώνοντας θεωρίες σχετικά με τα αίτια και τους παράγοντες που την επηρεάζουν και καταλήγοντας σε ενδιαφέροντα πορίσματα.

Σε μια προσπάθεια να σκιαγραφήσουμε το ψυχολογικό υπόβαθρο του θύτη-μαθητή, θα λέγαμε πως συνήθως πρόκειται είτε για παιδιά που αναπαράγουν την επιθετικότητα μιμητικά (έχοντας, δηλαδή, ως πρότυπο συμπεριφορές, που τα ίδια έχουν βιώσει στην οικογένεια), είτε έχουν στερηθεί της οικογενειακής νουθέτησης και γονικής διαπαιδαγώγησης (για παράδειγμα, έχουν μεγαλώσει σε ένα πλήρως παραχωρητικό ή αδιάφορο προς αυτά οικογενειακό πλαίσιο) ή βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό (για ποικίλους λόγους, όπως εθνικότητα, μαθησιακές δυσκολίες κα.) και στην προσπάθειά τους να αμυνθούν -απέναντι στην κοινωνία που τα αποκλείει- επιτίθονται.

Από την άλλη πλευρά, τα θύματα-μαθητές είναι καλά επιλεγμένοι στόχοι, συνήθως αγχώδεις, με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Στο σημείο αυτό, δύο στοιχεία είναι απαραίτητο να γίνουν κατανοητά. Το σχολείο είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας και υπό τη λογική αυτή το σχολείο από μόνο του δεν είναι σε θέση να “γιατρέψει” τη βία της κοινωνίας.

Γράφει η

Αναστασία Στραβοράβδη – Καραλέκα

Κοινωνική Λειτουργός –

Σύμβουλος Προσωπικής & Οικογενειακής Ζωής