Ένα μουσικό και θεατρικό ταξίδι στην καθ’ ημάς ανατολή

Γράφει η Αγγελική Δημοπούλου

Τι κάνουν τέσσερις μουσικοί, ο Καραγκιόζης και ο Πάνος Σκουρολιάκος στο αίθριο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης; Ένα μουσικό και παράλληλα θεατρικό ταξίδι από την Κωνσταντινούπολη έως τη Βυρηττό και από την Προύσα έως το Ερεβάν. Μια βαρκάδα στα νερά της καθ’ ημάς ανατολής. Μετά από τον πρώτο επιτυχημένο κύκλο παραστάσεων η θεατρική – μουσική παράσταση του Πάνου Σκουρολιάκου, συνεχίζει πάντα στον ίδιο χώρο. Ο ηθοποιός μιλά στο tvxs.gr γι’ αυτό το διαφορετικό ταξίδι.

Είναι μια παράσταση και μουσική και θεατρική. Πως συνδυάζονται τα δυο στοιχεία πάνω στη σκηνή;

Δεν υπάρχει μια κατασκευή. Δεν ξεκινήσαμε με θέλοντας να ενώσουμε διαφορετικά είδη θεάματος σε ένα. Η ιστορία αυτή δημιουργήθηκε σιγά – σιγά. Ξεκινήσαμε να κάνουμε κάτι που να αναφέρεται στους ήχους και στις λέξεις της καθ’ ημάς Ανατολής με αρχή την Κωνσταντινούπολη. Μετά πήγαμε στη Σμύρνη, περιηγηθήκαμε στην Προύσα, στο Αϊβαλί, κατεβήκαμε και μέχρι το Χαλέπι και τη Βηρυτό – όπου υπήρχε ακμαίο το ρωμαίικο στοιχείο – και ανεβήκαμε μέχρι το Ερεβάν της Αρμενίας. Έτσι συλλέξαμε τραγούδια αγαπημένα απ’ όλες αυτές τις περιοχές. Τραγούδια που νομίζουμε ότι είναι εντελώς δικά μας αλλά δεν είναι δικά μας. Τα μοιραζόμαστε με τους Άραβες, τους Τούρκους, τους Αρμένιους. Το «Από ξένον τόπο», ας πούμε, πολύ γνωστό τραγούδι, τραγουδιέται σε τρεις γλώσσες ταυτόχρονα. Και πολλά άλλα τραγούδια επίσης.

Συλλέξαμε επίσης και κομμάτια γραφής και αφηγήσεις απλών ανθρώπων από όλες αυτές τις περιοχές. Υπάρχουν στο έργο κείμενα παμπάλαια, βυζαντινά, όπως του Νικηφόρου Ρωμανού και του Νικήτα Χωνιάτη και αφηγήσεις απλών ανθρώπων από την Κωνσταντινούπολη, την καταστροφή της Σμύρνης. Υπάρχουν επίσης κείμενα του Κωνσταντινουπολίτη θεατρικού συγγραφέα, Μιλτιάδη Χουρμούζη και του σύγχρονού μας ηθοποιού, Θέμη Πάνου – επίσης Κωνσταντινουπολίτη.

Έτσι λοιπόν σε ένα πατάρι συναντιούνται η τραγουδίστρια Θεοδοσία Στίγκα, ο υπέροχος σολίστας στο ούτι και τραγουδιστής Χάικ Γιαζιτζιάν από το Χαλέπι της Συρίας, ο Μάνος Κουτσαγγελίδης από την Κομοτηνή – με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη – στο κανονάκι και ο Φώτης Τσορανίδης ο Πόντιος της παρέας στην κιθάρα. Όλοι αυτοί οι μουσικοί συναντιούνται μαζί μου, που έχω την ευθύνη και επιμέλεια της παράστασης αλλά κάνω και τη σύνδεση με τα κείμενα και την παρουσίαση των κειμένων, θεατρικών μονολόγων και άλλων.

Υπάρχει όμως ένα ακόμη στοιχείο που προστέθηκε σε αυτή την επανάληψη της παραγωγής που είναι διαφοροποιημένη σε σχέση με αυτήν που είχαμε παρουσιάσει την περασμένη άνοιξη στο Ίδρυμα Κακογιάννη. Αυτό το νέο στοιχείο δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από το μπερντέ του Καραγκιόζη. Ο Καραγκιόζης που ήρθε σε μας από τα βάθη της Ανατολής κι εμείς τον κρατήσαμε με το τούρκικο όνομά του, τον εμπλουτίσαμε με φιγούρες, χαρακτήρες και ιστορίες ελληνικές και από τότε μας κάνει συντροφιά. Και βλέπω πραγματικά πόσο λειτουργεί κάθε βράδυ στην παράσταση. Έχουμε τη χαρά να έχουμε μαζί μας τον καραγκιοζοπαίχτη Κώστα Σπυρόπουλο, που είναι από τη νεότερη γενιά των καραγκιοζοπαιχτών και γιος του βετεράνου Θανάση Σπυρόπουλου.

Ποια ήταν η αρχική ιδέα και πως εξελίχθηκε σε αυτό που βλέπουμε πάνω στη σκηνή;

Η αρχική ιδέα να κάνουμε μια παράσταση με τη Θεοδοσία Στίγκα. Εκείνη να τραγουδά κι εγώ να παίζω θεατρικά κομμάτια. Στην εξέλιξη αυτής της ιδέας προστέθηκαν ένας ένας όλοι οι υπόλοιποι συντελεστές και από τη συνεισφορά όλων, από το μεράκι όλων, από το ταλέντο όλων, από τη γνώση όλων δημιουργήθηκε το τελικό αποτέλεσμα. Ο καθένας έφερε κι ένα πολύτιμο στοιχείο, κάτι που οι άλλοι αγνοούσαμε. Είναι τελικά μια συλλογική προσπάθεια, μια συνεργατική παράσταση που ναι μεν ξεκίνησε από εμένα και τη Θεοδοσία αλλά το θέαμα το γεμίσαμε και το πορεύουμε όλοι μαζί.

Σε ποια βάση επιλέξατε τα θεατρικά κείμενα;

Τα κείμενα ήθελα να σηματοδοτούν τον τόπο. Ο θρήνος για την Κωνσταντινούπολη, ένα υπέροχο κείμενο του Νικήτα Χωνιάτη είναι υπέροχος αισθητικά και σπαραχτικός ταυτόχρονα. Ο ράφτης, ο κύριος Απόστολος που έχει γράψει ο Θέμης Πάνου είναι ένα εξαιρετικά χιουμοριστικό κείμενο για έναν ράφτη από την Κωνσταντινούπολη. Το κομμάτι από τον Χαρτοπαίχτη του Κωνσταντινουπολίτη Μιλτιάδη Χουρμούζη είναι ένα χαρακτηριστικό κομμάτι που στηλιτεύει ένα διαχρονικό ανθρώπινο ελάττωμα, για την ακρίβεια πάθος, τη χαρτοπαιξία αλλά με μια πινελιά και μια ατμόσφαιρα του παρελθόντος και συγκεκριμένα του 1835 που γράφτηκε το έργο. Είναι λοιπόν κείμενα που είτε αναφέρονται σε αυτόν τον τόπο, είτε έχουν γεννηθεί σε αυτό τον τόπο και αναδεικνύουν το άρωμά του, τη φιλοσοφία του, τη διάστασή του, τον πολιτισμό του.

Αναφερθήκατε και σε αφηγήσεις απλών ανθρώπων. Από που αντλήθηκαν και ποιος είναι ο ρόλος τους;

Υπάρχει η αφήγηση ενός μικρού παιδιού, 13χρονου, για το πως έζησε την καταστροφή της Σμύρνης. Υπάρχουν οι αναμνήσεις μιας γερόντισσας που λέει πως γνώρισε το σύζυγό της σε ένα χωριό πλάι στη Σμύρνη πολύ πριν την καταστροφή. Αναδεικνύονται έτσι τα συναισθήματα και η ζωή των ανθρώπων σε μια κορυφαία ιστορική στιγμή όπως το 1922 αλλά και τα συναισθήματά τους όταν ζούσαν ειρηνικά και ανέμελα θα μπορούσε να πει κανείς – όσο μπορεί κανείς να ζήσει ανέμελα υπό σκλαβιά – στις πατρογονικές εστίες.

Ο ρόλος του Καραγκιόζη ποιος είναι πάνω στη σκηνή;

Ήθελα να είναι ο Καραγκιόζης πάνω στη σκηνή. Πίστευα ότι θα λειτουργήσει αλλά αυτό που τελικά συμβαίνει κάθε βράδυ ξεπερνά κι εμένα που ήμουνα φανατικά υπέρ του να έχουμε αυτό το στοιχείο. Είναι απίστευτο το πως επικοινωνεί σήμερα το 2014 ο Καραγκιόζης με το κοινό, είτε πρόκειται για νέους ανθρώπους 20-30 χρονών, είτε για ανθρώπους 70 και 80 χρονών. Είναι μια σταθερή αξία ο Καραγκιόζης. Υπάρχουν τρία μικρά ταχύπρακτα που παίζονται από τον καραγκιοζοπαίχτη. Χωρίς να το κάνουμε επικαιρικό, φτηνό αλλά βάζοντας πινελιές από το σήμερα. Γιατί αυτό έκανε πάντα ο Καραγκιόζης, στηλίτευε και έκανε κριτική στην πραγματικότητα, στα βάσανα του Έλληνα, στα βάσανα του Νεοέλληνα, στα βάσανα του ρωμιού παλαιότερα. Έτσι λοιπόν στη δική μας σκηνή έρχεται ο Χατζιαβάτης εκ μέρους του Πασά στην καλύβα του Καραγκιόζη για να εισπράξει τον ΕΝΦΙΑ. Καταλαβαίνετε τι γίνεται…

Τι μένει στον θεατή;

Είναι ένα μεικτό θέαμα. Έχει στοιχεία θεάτρου, έχει βέβαια στοιχεία Καραγκιόζη κι έχει στοιχεία μιας μουσικής σκηνής. Ο θεατής ακούει τραγούδια που δεν έχει ξανακούσει αλλά και τραγούδια που έχει ξανακούσει με μια εντελώς διαφορετική μορφή και σε μια εντελώς διαφορετική διάσταση. Είναι κάτι ανάμεσα στον καθωσπρεπισμό του θεατή που πάει σε μια αίθουσα θεάτρου και στη διάθεση που έχει κάποιος που πηγαίνει σε ένα μέρος για να ακούσει μουσική, να χορέψει και να τραγουδήσει με πολύ αγαπημένα τραγούδια, όπως το Κόνιαλι και το Μες της Σμύρνης το χαμάμ. Ταυτόχρονα ο θεατής αισθάνεται όμως και την αθωότητα, την παιδική απέναντι στον μπερντέ του Καραγκιόζη.

Είναι ανάμεικτα και πάρα πολλά τα συναισθήματα του κοινού και με την έκπληξη που υπάρχει στο τέλος της παράστασης – την οποία δεν θα σας αποκαλύψω, περιορίζομαι να σας πω ότι είναι μια γλυκιά έκπληξη – νομίζω ότι φεύγουν όλοι πάρα πολύ ευχαριστημένοι. Τουλάχιστον αυτό εισπράττουμε στο φινάλε της παράστασης που γίνεται με όλους τους συντελεστές πάνω στη σκηνή.

INFO
«Στον Γαλατά ψιλή βροχή»
Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Στο αίθριο του 3ου ορόφου
Κάθε Δευτέρα και Τρίτη έως τις 9 Δεκέμβρη, στις 21.00
Τιμή εισιτηρίων 12 ευρώ, και στην προπώληση 10 ευρώ

Πληροφορίες για την προπώληση εισιτηρίων

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Πάνος Σκουρολιάκος

Συμμετέχουν: Θεοδοσία Στίγκα, Χάϊκ Γιαζιτζιάν, Μάνος Κουτσαγγελίδης, Φώτης Τσορανίδης, Πάνος Σκουρολιάκος και ο καραγκιοζοπαίχτης Κώστας Σπυρόπουλος