Ηλικιωμένοι και κακοποίηση -Παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο

«Μπορούμε να σταματήσουμε την κακοποίηση των ηλικιωμένων» είναι  το μήνυμα για την  Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης κατά της Κακοποίησης των Ηλικιωμένων, που εορτάζεται σήμερα.

Το μήνυμα   στοχεύει στην αναγνώριση, σε παγκόσμιο επίπεδο, του προβλήματος της σωματικής, συναισθηματικής και οικονομικής κακοποίησης των ηλικιωμένων ατόμων, ενώ παράλληλα επιδιώκεται η ανάπτυξη «φιλικών» πολιτικών που προωθούν τον σεβασμό των δικαιωμάτων των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, εξασφαλίζοντας εκείνα τα εργαλεία, για  να συνεχίσουν να είναι παραγωγικοί και κοινωνικά ενταγμένοι πολίτες.

Η πραγματικότητα όμως είναι σκληρή αφού  ένα σημαντικό ποσοστό  ηλικιωμένων ατόμων έχει βιώσει κάποια μορφή κακοποίησης  με αποτέλεσμα να αποτελεί παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο και σημαντικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ.

Ωστόσο δημιουργεί επιπλέον προβληματισμό η συχνότητα εμφάνισής της που  προβλέπεται να αυξηθεί, καθώς πολλές χώρες αντιμετωπίζουν την ταχεία γήρανση του πληθυσμού.

Τα στοιχεία  αναφέρουν πως το 4-6% των ηλικιωμένων ατόμων έχουν βιώσει κάποια μορφή κακομεταχείρισης στην κατοικία τους, από ανθρώπους της οικογένειάς τους ή από ανθρώπους υπεύθυνους για τη φροντίδα τους. Αρκετά συχνά, προβλήματα κακοποίησης και παραμέλησης ηλικιωμένων ατόμων, διαπιστώνονται και σε χώρους φορέων και δομών παροχής υγειονομικής περίθαλψης προνοιακής και κοινωνικής φροντίδας.

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι από αυτά τα περιστατικά λίγα γίνονται γνωστά γιατί τα ηλικιωμένα άτομα αρνούνται να καταγγείλουν την κακοποίηση γιατί φοβούνται  την  μετέπειτα εκδικητικότητα του δράστη.

Η κακοποίηση των ηλικιωμένων ατόμων  σε  πολλές χώρες του κόσμου θεωρείται σε μεγάλο ποσοστό μια ιδιωτική υπόθεση, ενώ εξακολουθεί ακόμη και σήμερα  να αποτελεί ταμπού, να υποτιμάται και να αγνοείται από κοινωνίες σε ολόκληρο τον κόσμο.

Οι μορφές της κακοποίησης των ηλικιωμένων ατόμων μπορεί να λάβουν διάφορες μορφές, σωματική, ψυχολογική ή συναισθηματική, σεξουαλική και οικονομική κακοποίηση, μπορεί επίσης να είναι το αποτέλεσμα εκούσιας ή ακούσιας παραμέλησης. Παγκόσμια έχουν αναφερθεί περιπτώσεις κακομεταχείρισης ατόμων τρίτης ηλικίας  όπως τραυματισμοί, αφυδάτωση, απώλεια βάρους, πλημμελής εφαρμογή θεραπευτικής αγωγής, ασυνήθιστη συναισθηματική συμπεριφορά, ξαφνικές αλλαγές σε τραπεζικούς λογαριασμούς ή διαθήκες.

Η έρευνα

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που καταγράφονται από τον ΟΗΕ, ο παγκόσμιος πληθυσμός των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω θα υπερδιπλασιαστεί, από 542 εκατομμύρια το 1995 σε περίπου 1,2 δισεκατομμύρια το 2025.

Η Ελλάδα  κατέχει την 5η θέση παγκοσμίως  και καταγράφεται ως  μία από τις χώρες με τον πλέον γήρασμένο πληθυσμό. Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί συνδυασμό των φαινομένων της υπογεννητικότητας και του προσδόκιμου ζωής και εκτιμάται με στοιχεία του 2011 ότι το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 65 ετών και άνω είναι 19%, το προσδόκιμο  ζωής κατά τη γέννηση είναι 81 έτη και το προσδόκιμο ζωής για άνδρες και γυναίκες είναι 79 και 83 έτη αντίστοιχα. 

Μία από τις έρευνες, στο πλαίσιο της ΕΕ ήταν η ABUEL ( Κατάχρηση και υγεία των ηλικιωμένων στην Ευρώπη) μελέτη (2009), η οποία εξέτασε αστικούς πληθυσμούς σε επτά χώρες της ΕΕ περιλαμβάνοντας και την Ελλάδα. Ευρήματα έδειξαν ότι το 19,4 % των ηλικιωμένων υπέφεραν από ψυχική κακοποίηση, το 2,7 % από σωματική, το 0,7 % από σεξουαλική κακοποίηση, ενώ το 3,8 % από οικονομική κακοποίηση και το 0,7 % από τραυματισμούς. Το 30 % των ανθρωποκτονιών στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια οφείλεται στη γεροντική κακοποίηση, ενώ οι θάνατοι που προκύπτουν από υποσιτισμό ή αφυδάτωση είναι άγνωστοι. Οι στατιστικές δείχνουν ότι, περίπου το 70 % των δραστών της κακοποίησης είναι μέλη της οικογένειας ή του στενού περιβάλλοντος του ηλικιωμένου ατόμου.