Περπατώντας …… στη Στυμφαλία

Μύθοι και ήχοι

Η Στυμφαλία παρουσιάζει στον επισκέπτη ένα ονειρικό τοπίο που ξεδιπλώνεται μέσα από το άκουσμα των πουλιών και τις εικόνες από τις απότομες δυνατές πλαγιές της Ζήρειας, υφαίνοντας ανά τους αιώνες τον ιστό του μεγάλου μύθου, της Ηράκλειας δύναμης, που κυριάρχησε στην εύφορη υγρή κοιλάδα.

Ο Μύθος

Η περιοχή της Στυμφαλίας, με τις κρυστάλλινες πηγές, τα λειβάδια, τα πυκνόφυτα βουνά και τα φαράγγια, όπου ζούσαν όλων των ειδών τα αγρίμια, ήταν σύμφωνα με τη μυθολογία, το βασίλειο της θεάς Άρτεμης.

Σε σπηλιά της Ζήρειας γεννήθηκε ο φτεροπόδαρος Ερμής και εκεί υπήρχε ναός προς τιμήν του.

Σε όλη την Αρκαδία, στην οποία ανήκε τότε η Στυμφαλία, λατρευόταν ο Παν, θεός προστάτης των βοσκών. Η λίμνη ήταν γνωστή στους Αρχαίους Χρόνους από τις Στυμφαλίδες Όρνιθες, που κατοικούσαν στα δάση γύρω από τη λίμνη και έκαναν επιθέσεις στους ανθρώπους και ζημιές στις καλλιέργειες. Εδώ ο Ηρακλής έκανε τον πέμπτο άθλο του, όταν κατόρθωσε με τα τόξα του και τα δηλητηριώδη βέλη του να εξοντώσει αυτά τα παράξενα και φοβερά πουλιά με τις «χάλκινες φτερούγες».

Την ίδια εποχή ιδρύεται η πόλη της Στυμφάλου στο μέσον του οροπεδίου, στις όχθες της σημερινής λίμνης από τον Στύμφαλο, γιο του Ελάτου και αδελφό του Κυλλήνα.

Η ιστορία

Οι Στυμφάλιοι ήταν γενναίοι στρατιώτες και πολέμησαν στον Τρωϊκό πόλεμο, στους Περσικούς πολέμους και στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Όταν ο περιηγητής του 2ου αιώνα μ.Χ., Παυσανίας, επισκέφθηκε την περιοχή, εντυπωσιάσθηκε από το Ναό της Στυμφαλίας Αρτέμιδος, με το επίχρυσο άγαλμα της Θεάς, τις ξύλινες παραστάσεις των Στυμφαλίδων Όρνιθων και τις μαρμάρινες παρθένες με πόδια πουλιών. Στις όχθες της λίμνης σώζονται μισοβυθισμένα στα νερά, τα ερείπια της αρχαίας πόλης. Στην περιοχή υψώνονται σήμερα τα ερείπια καθολικής Μονής Κιστερκιανού Τάγματος της Φραγκοκρατίας (1223 μ.Χ.) που χτίστηκε με υλικά από τα ερείπια αρχαίων κτισμάτων.

Σώζονται επίσης κρήνες, τα νερά των οποίων κατέβαιναν ως την πόλη της Κορίνθου και ένα μεγαλειώδες αρδευτικίο έργο κτισμένο το 138 π.Χ. την εποχή του Αυτοκράτορα Αδριανού.

Στην περιοχή της Τουρκοκρατίας η ευρύτερη περιοχή ήταν καταφύγιο της κλεφτουριάς και στον αγώνα του 1821 έδωσε αγωνιστές όπως ο Αναγνώστης Οικονόμου, ο Νοταράς κ.ά. Στη γερμανική κατοχή έγινε στηνπεριοχή η περίφημη μάχη της Στυμφαλίας.

Η Λίμνη

Αναμφίβολα είναι η αρχόντισσα της περιοχής. Από τη μια προσφέρει τη γοητεία του άγνωστου παρελθόντος που βασίζεται στο μύθο και στη φαντασία, κι απ’ την άλλη αποτελεί ένα σπάνιο υδροβιότοπο που συνεχίζει να δίνει εικόνες ομορφιάς και ζωής και σπάνια ηχητικά ερεθίσματα από 133 -και πλέον- είδη πουλιών που βρίσκουν καταφύγιο σ’ αυτήν Χρυσαετοί, ερωδιοί, χαλκόκοτες κι άλλα με πιο παράξενα ονόματα καλαμοκανάδες, τσιχλοποταμίδες κ.λπ. βρίσκουν στη λίμνη ιδανικούς χώρους για διατροφή και ξεκούραση ή ακόμη και για αναπαραγωγή.

Η περιοχή Γιδομάντρα δίπλα από τη λίμνη, έχει κηρυχθεί καταφύγιο Θηραμάτων και ο κάμπος της Πελλήνης έχει κηρυχθεί Ζώνη Διάβασης Τρυγονιών.

Η λίμνη σε συνδυασμό με την αρχαία πόλη και την ακρόπολη που βρίσκεται στο λόφο είναι η μόνη ορεινή υδάτινη πολιτεία στην Πελοπόννησο και αλλάζει όψεις ανάλογα με τις εποχές. Το χειμώνα απλώνεται σε έκταση 7.700 στρεμμάτων, ενώ το καλοκαίρι περιορίζεται στα 3.500 στρέμματα.

Το φυσικό κάλλος

Ο Παυσανίας μιλά με θαυμασμό για τα δάση της περιοχής και αναφέρει ότι οι κάτοικοι κατασκεύαζαν τα ξύλινα αγάλματά τους από κυπαρίσσι, κέδρο και βελανιδιά. Ο επισκέπτης σήμερα θα συναντήσει πλούσια δάση, όπως το ελατόδασος Λαύκας-Καστανιάς με έκταση 65.000 στρεμμάτων και το ελατόδασος που αγκαλιάζει τη Λέχωβα, το Κλημέντι, το Καίσαρι και το Κεφαλάρι.

Κάθε χωριό έχει τη μοναδικότητά του κι όλα μαζί ενώνονται σε μια πλούσια προσφορά στον περιηγητή που θα θελήσει να τα εξερευνήσει. Λεύκες αργυρόφυλλες φυτεμένες σε συστάδες γύρω απ’ τη λίμνη, πιο πέρα κουμαριές, αγριομηλιές και πουρνάρια σκορπούν το δικό τους ξεχωριστό άρωμα ανάμεσα στο θυμάρι, τη λεβάντα, το δεντρολίβανο, το τσάϊ του βουνού-δώρα που χάρισε απλόχερα ο Δημιουργός στην ελληνική φύση. Η ανθρώπινη παρουσία σε απόλυτη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον κοσμεί μάλλον το χώρο παρά τον παραβιάζει.

Έργα ανθρώπινα που άντεξαν στο χρόνο και μας εκπλήσσουν έτσι όπως προβάλλουν αναπάντεχα μπροστά μας. Ένας μεσαιωνικός κυκλικός πύργος στο Καίσαρι, το ξωκλήσι του Αϊ-Γιώργη στο Κεφαλάρι, οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου και Αγίου Γεωργίου στο Ψάρι, τα δύο μεσαιωνικά φρούρια στον Ασπρόκαμπο, το αρχοντικό του Οικονομόπουλου (Ειρηνοδικείο) στους Καλλιάνους και το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής «κρυμμένο» μέσα σε μια χαράδρα, η τρίκλιτη βασιλική στα Κιόνια, το αρχοντικό των Νοταράδων στο Μπάσι και η εκκλησία της Αγίας Κυριακής, η πέτρινη εκκλησία του Αγίου Ευσταθίου στο Καρτέρι και το επιβλητικό μνημείο «των υπέρ πατρίδος πεσόντων» στη Λαύκα. Το μνημείο αυτό φιλοτέχνησε ο γνωστός γλύπτης Φάνης Σακελλαρίου του οποίου η καταγωγή είναι από εκεί.

Μάλιστα, το πατρικό του σπίτι προσφέρθηκε από τους κληρονόμους στην κοινότητα και με έξοδα της αδελφότητας των Λαυκιωτών της Αθήνας μετατράπηκε σε ξενώνα.

Επίσης, πολύ αξιόλογο θεωρείται το Λαογραφικό Μουσείο της Λαύκας, το οποίο διαθέτει εξαιρετικά δείγματα λαϊκής τέχνης, παλαιά οικιακά σκεύη, σπάνια αγροτικά εργαλεία και εργαλεία επαγγελμάτων που έχουν εξαφανιστεί πια (ο γανωματής, ο τσαγκάρης, ο κουρέας κ.ά.).

Απόλαυση για τους οδοιπόρους και τους περιπατητές ο Δήμος Στυμφαλίας προσφέρεται για διαδρομές τόσο ιστορικές όπως το μονοπάτι του Παυσανία που ξεκινά από τα Κιόνια, συνεχίζει στη Δροσοπηγή, περνά  βόρεια απ’ το Καρτέρι και καταλήγει στην Καστανιά. Όσο και για ορειβασία στην επιβλητική οροσειρά Μαύρη Κορφή-Ολίγυρτο-Μαυροβούνι. Χειμώνα καλοκαίρι, άλλοτε χιονισμένες κι άλλοτε βαθυπράσινες, οι δασώδεις πλαγιές του Ολίγυρτου και του Γεροντίου όρους φαντάζουν «μαγικές εικόνες» στα μάτια του επισκέπτη, στην Καστανιά. Το Ξενία, η πηγή Τρίκρανα η «βρύση του καλού», η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι μερικές απ’ αυτές.

Γνωστή στο πανελλήνιο και όχι μόνο, η Καστανιά, αποτελεί ένα θέρετρο ιδανικό για κάθε εποχή.

Το Μουσείο

Στην περιοχή σημαντικό ρόλο παίζει τα τελευταία χρόνια, το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας που έχει ως σκοπό  να καταδείξει την αλληλεξάρτηση των ανθρώπων και της φύσης, όπου εστιάζει στην αρμονική συνύπαρξη τους στη λεκάνη της Στυμφαλίας.

Στόχος του είναι η οικολογική ευαισθητοποίηση του κοινού καθώς και η διάδοση της γνώσης για την παραδοσιακή τεχνολογία της περιοχής.

Τι θα δείτε

Το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας βρίσκεται στην πλαγιά ενός από τους κατάφυτους λόφους που περιβάλλουν τη Λίμνη Στυμφαλία. Εκεί απομάκρυνε ο Ηρακλής τις Στυμφαλίδες όρνιθες, σύμφωνα με τη μυθολογία.

Στην πρώτη ενότητα του Μουσείου Περιβάλλοντος Στυμφαλίας θα βρείτε στοιχεία για το περιβάλλον της περιοχής και τη σημασία του.

Η Στυμφαλία ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000. Η λίμνη της Στυμφαλίας και το όρος Ζήρεια έχουν μεγάλη οικολογική αξία. Επικοινωνούν με υπόγειους αλλά και ορατούς δρόμους νερού, ορίζοντας την υδατική λεκάνη της Στυμφαλίας, τη μεγαλύτερη ορεινή υδατική λεκάνη της Πελοποννήσου. Αυτή αποτελεί και τον νοτιότερο ορεινό υγροβιότοπο των Βαλκανίων, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα.

Στη δεύτερη ενότητα θα δείτε πώς το περιβάλλον της περιοχής επηρέασε την ανάπτυξη της ανθρώπινης δραστηριότητας, και ειδικότερα των παραδοσιακών επαγγελμάτων. Για να κατανοήσετε καλύτερα την ιστορία, τη λαογραφία, το περιβάλλον και τη ζωή στη Στυμφαλία ανά τους αιώνες, το Μουσείο Περιβάλλοντος διαθέτει:

-Εικαστικά σύνολα για τη χρήση των αντικειμένων

-Πλούσιο εποπτικό υλικό εκπαιδευτικού χαρακτήρα

-Μακέτες

-Πρωτότυπες ψηφιακές αναπαραστάσεις

-Ταινίες τεκμηρίωσης

Η Στυμφαλία αποτελούσε  Δήμο ομώνυμο  με έδρα του στους Καλλιάνους. Μετά τις αυτοδιοικητικές μεταρρυθμίσεις καταργήθηκε ως δήμος, και αποτελεί  πλέον μια από τις 3 δημοτικές ενότητες του δήμου Σικυωνίων. Συνδέεται οδικώς με το Κιάτο, το Ξυλόκαστρο, τη Νεμέα, την Τρίπολη και τον Φενεό και απέχει από την Κόρινθο 70 χλμ. Αποτελείται από δύο μακρόστενα οροπέδια: τον κάμπο της Πελλήνης σε υψόμετρο 740 μ. και την πεδιάδα στην οποία απλώνεται η λίμνη, σε υψόμετρο 600 μ.

Αξίζει πραγματικά να περάσετε ένα διήμερο στη γη της Στυμφαλίας και σας το συνιστούμε ανεπιφύλακτα. Είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό ταξίδι. Είναι πρόσθεση ζωής.

Οι πηγές: Εταιρεία Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης κι Ενημέρωσης Νομού Κορινθίας

 Δήμος Κορινθίων – ΕΚΒΥ (Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων)

Τουριστικός οδηγός Ν. Κορινθίας από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κορινθίας.

Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας