Πάπιγκο : Τ¨ Αδέλφια του Ζαγορίου

Αγρια Ομορφιά

Το Πάπιγκο περιβάλλεται από σημαντικούς ιστορικούς τόπους, με αξιόλογες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, που σηματοδοτούν την παρουσία του ανθρώπου από την προϊστορική ακόμη εποχή. Στη βραχοσκεπή Κλειδί, στο Βοϊδομάτη, είναι εμφανή τα δείγματα ανθρώπινων δραστηριοτήτων από την Προϊστορική εποχή, όπου έχει ανακαλυφθεί πλήθος οστέινων εργαλείων και λεπίδων πυριτόλιθου.

Στον Ελαφότοπο υπάρχουν κιβωτιόσχημοι τάφοι, του τέλους του 13ου αι. π.Χ. Στη Βίτσα ξεχωρίζει ο προϊστορικός κτηνοτροφικός οικισμός (9ος /8ος αι. π.Χ. έως τα τέλη του 4ου αι. π.Χ.). Το στρατόπεδο του Πύρρου στο Καστράκι του Αγίου Μηνά και το Καστράκι πάνω από το χωριό Βιτσικό, φανερώνουν πως η περιοχή έχει πλούσια και συνεχόμενη ανθρώπινη παρουσία, που συνεχίστηκε με την παρουσία των Μολοσσών και των Ρωμαίων έως τις αρχές του 6ου αι. όπου εγκαθίστανται σλαβικές φυλές.
Τα πρώτα ιστορικά στοιχεία για το Πάπιγκο παρουσιάζονται στα βιβλία του Π. Αραβαντινού (1856) – όπου γίνεται ευρεία αναφορά στους παλιότερους οικισμούς και στην αυτονομία του Παπίγκου – και του Ιωάννη Λαμπρίδη (1889), που αναφέρεται στις εκκλησίες του Αγίου Βλασίου, με έτος κτίσης το 912, «υπό ετέρου άρχοντος, ου τό μέν όνομα εξήλειψεν ο Πανδαμάτωρ» και στην εκκλησία της Παλιουρής, με έτος κτήσης το 980 «υπό Ιωάννη μεγάλου Δεμεστικού και Άρχοντος».

Η παλιότερη γραπτή αναφορά για το Πάπιγκο βρίσκεται σε χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β΄, του έτους 1325, όπου γίνεται αναφορά στα χωριά Πάπιγκο, Ελαφότοπος, Άνω και Κάτω Πεδινά. Κατά τον 14ο αιώνα, το Πάπιγκο αποτελεί ευρεία αυτόνομη περιφέρεια και συμπεριλαμβανόταν μεταξύ των αυτόνομων χωρών της μεσαιωνικής Ηπείρου.
Το Πάπιγκο ως «Χώρα του Παπίγκου», διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στους αγώνες του Δεσπότη των Ιωαννίνων, χάρη στη στρατηγική θέση και στη φυσική οχύρωσή του. Στις δύσκολες εποχές, η Ήπειρος καταστρεφόταν από τις τοπικές διενέξεις των φεουδαρχών, τις επιδρομές των Αλβανών, την κάθοδο των Σέρβων και την πρώτη εξάπλωση των Τούρκων. Η τουρκική κατάκτηση βρήκε το Πάπιγκο με καθεστώς ιδιότυπης στρατιωτικής και διοικητικής ημιαυτονομίας. Μετά το 1430, οι Τούρκοι προκειμένου να εξασφαλίσουν επικυριαρχία στις ορεινές περιοχές εφαρμόζουν μια πολιτική παραχώρησης προνομίων σε κοινότητες ή ομάδες κοινοτήτων, που συνθηκολόγησαν μαζί τους. Έτσι, μέχρι τον 17ο αι. ολόκληρο το Ζαγόρι αποτελούσε αυτοδιοικούμενη ομοσπονδιακή περιφέρεια με το όνομα «Κοινόν» ή «Βιλαέτι» του Ζαγορίου.

Σύμφωνα με τα προνόμια αυτά το Ζαγόρι διέθετε αυτονομία και αυτοδιοίκηση με ανώτερο άρχοντα τον Βεκύλη του Ζαγορίου, είχε δε πλήρη ελευθερία στην εκτέλεση των θρησκευτικών του καθηκόντων. Τα προνόμια αυτά διατηρήθηκαν μέχρι το 1868 οπότε και καταργήθηκαν.
Μετά το 1868 που καταργούνται τα προνόμια, την περιοχή άρχισαν να λυμαίνονται συμμορίες ληστών, με επιπτώσεις τόσο στην οικονομική ζωή όσο και στο ανθρώπινο δυναμικό αφού αυτή η κατάσταση απομάκρυνε από το Ζαγόρι τις περισσότερες οικογένειες αρχόντων, που ήταν ο κύριος στόχος των ληστών. Η περίοδος αυτή διήρκησε ως το 1913, οπότε τα χωριά του Ζαγορίου και το Πάπιγκο απελευθερώθηκαν από τον τουρκικό ζυγό.
Σημαντική ήταν η συμβολή των κατοίκων του χωριού στην εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου αρκετοί έχασαν τη ζωή τους.